AÖF DERS NOTLARINA HOŞ GELDİN!

Ders notlarına erişmek için lütfen ücretsiz kayıt olunuz.

Ücretsiz Kayıt ol!

FİNAL Kültür Tarihi Final Ders Notu

Administrator
Yönetici
Mesajlar
255
Tepkime puanı
24
Puanları
18
KÜLTÜR TARİHİ

ÜNİTE – 6 OSMANLI KÜLTÜRÜ

  • Osmanlı Kültür Tarihi İncelemesine İlişkin Saptamalar;
  • Osmanlı tarihi çok geniş bir coğrafi alana yayılmaktadır. Bu alan içerisinde yaklaşık otuz beş ulus devlet bulunmaktadır.
  • Bu coğrafi yapı çok dilli çok ırklı ve çok dinli grupların bulunduğu bir yapıdır.
  • Osmanlı devleti, toplumu ve yapısı 14. y.y. ‘dan 20. y.y. ‘ın ortasına kadar devam etmiş bir devletti.
  • Osmanlı kültürel yapısının kimi özellikleri günümüz yaşamı içerisinde devam etmektedir.
  • Osmanlı dünyası ile ilgili yeni bakış açıları ile zenginleşmektedir.
  • Osmanlı toplumu sınıflı bir toplumdur.
  • Osmanlı İmparatorluğu’nun var olduğu dönemlerin çoğunluğu endüstri öncesi döneme aittir.
  • Osmanlı İmparatorluğunda yaşayan gayrimüslimlerin kendi kültürel yapısı ve eğitiminin Osmanlı aydınları ile ilişkileri konusu da incelenmesi gerekli bir konudur.
  • Osmanlı Kültür tarihini belirli kavramlar altında gruplamak için çok daha fazla disiplinler arası çalışmalar gerekmektedir.
Osmanlı Kültürü: Osmanlı Beyliği (Erken Osmanlı) Dönemi

  • Göçler ve göçlerle gelen güncel yaşam özellikleri, Anadolu Beylikleri dönemi mimari ve mimari süslemesinde etkin bir biçimde yansır. Toplumların en özgün kültürel göstergelerinden biri olan “ölü gömme adetleri” bunlardan biridir.
  • 14. y.y. Anadolu Türbe tiplerindeki çeşitlilik, özellikle Azerbaycan üzerinden gelen Türk topluluklarınınmezar tiplerinde görülür.
  • Osmanlılar, Selçuklularda yaygın olan çift katlı türbe geleneğini bırakmışlardır. (Son Örneği: Bursa Yeşil Camii)
  • Osmanlı 14. ve 15. y.y. ‘larda Arapça ve Farsça tamlamalarla yoğrulmamış bir Türkçe kullanır.
  • “Laik” kültür, Türkmen Beyliklerinde (Aydınoğulları, Menteşeoğulları, Saruhanoğulları) olduğu gibi Osmanlı’da da hâkimdi.
  • Osmanlı Beyleri akınlar sırasında nereye yerleşeceğine karar verirler. Osmanlı kentlerinin oluşumu Külliyeler sayesinde biçimlenir.
  • İmaret: Medrese öğrencilerine ve yolculara bedava yemek dağıtılan yer.
  • Kervansaray: Kervanların ve yolcuların konakladığı yer.
  • Darülkurra: Kur’an ‘ın incelendiği okul.
  • Darülhadis: Peygamberin sözleri olan hadislerin öğretildiği okul.
  • Sıbyan Mektebi: İlkokul.
  • Din (cami, mescit, türbe, zaviye, tekke)
  • Ticaret (şehir içi hanı, bedesten, arasta, kapalı çarşı, dükkân)
  • Orta Asya Türklerinin İslamiyet’te önceki inanç sistemi olan Şamanizm bir doğa diniydi.
  • Kutsal Ağaçlar: Zeytin, incir, hurma
  • Zaviye ve tekkelerdeki öğrenim daha çok tasavvuf geleneğinden kaynaklanan bir “mana” eğitimi alanı olmuştur.
  • Arasta ve Kapalı Çarşılar Osmanlının ticaret kültürünü gösteren yerlerdi.
  • Eğitim görmüş kişiler tarafından desteklenen kültürel ortam daha çok İran’dan gelen yazılı kültüre dayalı bir alandı.
  • Osmanlı Kültürü: Klasik Dönem
  • Fatih Sultan Mehmet, Akdeniz dünyasında elde ettiği hâkimiyet ve gücü görsel olarak ifade etmek için İtalyan sanatçıları kullanmıştır.
  • Hat sanatı (“hat” sözcüğü Arapçada çizgi anlamına gelir) güzel yazı yazma sanatıdır. Kur’an-ı Kerim ‘in deri üzerine yazılması ile başlamış, zamanla köşeli veya yuvarlak hatlar yazılan iki tip çıkmış, çiçeklerle bezenerek ve uygulanan örnekleri de olmuştur.
  • Minyatürler; bir el yazmasında anlatılan bilgileri veya hikâyeleri betimleyen küçük boyutta resimlerdir.
  • II. Mehmet döneminde Ehl-i Hireförgütüne doğru atılan ilk adımlar, II. Beyazıd tarafından kurulan saray atölyelerinin temelini oluşturmuştur.
  • Kanuni Sultan Süleyman döneminde Hassa Mimarbaşılığa getirilen Mimar Sinan’dır.
  • Mimar Sinan devletin politik gücünü ve imparatorluğun yüceliğinianıtsal yapılarda ve büyük külliyelerde somutlaştırılmıştır.
  • Kâtip Çelebi’nin eseri: Cihannüma.
  • ÜNİTE – 7 AYDINLANMA
  • Ekonomide merkantilizmin sonuçları kendisini göstermiştir.
  • Amerika’daaltın ve gümüş madenlerinin bulunması devletin zenginliğini sağlamıştır. Bu da köle ticaretini inanılmaz boyutlara taşımıştır.
  • Mutlakıyet yönetimle Büyük Britanya Krallığı, Birinci İngiliz Devrimini (1649) ve İkinci İngiliz Devrimini (1688) yaşamış bir krallıktır.
  • 18. y.y. ‘a girerken İngiltere Krallığı sömürgeleriyle daha da güçlenmiştir. Bu yüzyılda Prusya Krallığı ve Rusya İmparatorluğu tarih sahnesine çıkar.
  • Friedrich Wilhelm tarım ve sanayi alanında gerçekleştirdiği yeniliklerle modern Almanya’nın temelini atmıştır.
  • Kentler; iktidar ve güç odağıdır.Zengin ve nüfus sahipleri malikânelerde yaşadığı merkezlerdir. Saray ve çevresi, iş adamları, şirket ve birlik temsilcileri, tekstil alanında işverenler, büyük toprak sahipleri, serbest meslek sahipleri, özel yüksek maaşlı yöneticiler kentlerde yaşar.
  • 17. y.y. ‘dan beri süregelen soyluların egemenliği burjuvazinin güçlenmesiyle tehlikededir. Bu yüzyıl, sanayi ve tarım girişimlerinin canlandığı bir yüzyıldır. Özellikle İngiltere bu konuda öncüdür.
  • Merkantilist ekonomi yerleşik düzen alır.
  • 18. y.y. Avrupa’da sanatın gelişmesinde monarşi yönetimlerinin desteği önemlidir.
  • Sanatta form olgusu ilk kez bu dönemde düşüncel ve eleştirel bir konu olarak ortaya çıkar.
  • Edebiyat alanında, yazılı bir eserin biçimsel derinliği bir mükemmeliyetçilik olarak benimsenir.
  • Amerika’nın keşfinden itibaren köle ticaretinin yasaklandığı yüzyıl sonuna dek ihraç edilen zenci köle sayısının yaklaşık 10 milyon olduğu belirtilmektedir.
  • 17. y.y. filozofu Descartes, rasyonalizme dayalı bir yöntem anlayışı geliştirmiş ve aydınlanma düşüncesinde önemli bir payı olmuştur.
  • François Quesnay (1694-1774) ekonominin bir disiplin olarak yapılanmasında önemli bir isimdir. Ünlü eseri: Ekonomik Tablo.
  • Adam Smith (1723-1790) yüzyılın önemli iktisat kuramcısıdır.
  • İngiltere’dekok kömürü, demir üretiminde kullanılmaya başlar.
  • Fransa’dailk demiryolu, kendi kendine hareket eden ilk araç, ilk otomobil yapılır. Yüzyıl aynı zamanda ilk paraşür ve telgrafla tanışır.
  • Birinci Sanayi Devrimi diye anılan devrim, İngiltere’de dokuma tezgâhlarının, buharlı makinelerin demir çelik sanayindeki ürünlerin ve kok kömürlerinin kullanılmasıyla başlamıştır.
  • Aydınlanmayı toplumsal ve siyasal açıdan mutlak kraliyet yönetimine ve onun aygıtlarına bir tepki olarak görmek gerekir.
  • Montesquieu (1699-1755) “Kanunların Ruhu” adlı eseriyle siyaset ve hukuk alanında pozitif bir hukuk biliminin temellerini atması açısından çok önemlidir.
  • Jean Jacques Rousseau (1712-1778) genelde filozof olarak bilinir. Oysa düşünür olma kimliği yanında, usta bir müzisyen ve edebi yazardır. En önemli eseri: Toplumsal Sözleşme.
  • Diderot (1713-1784)maddeci ve ateist olmasıyla ünlüdür.
  • Aydınlanma fikirleri kitaplarla yaygınlaştırılmıştır.
  • Aydınlanma düşüncesi, Fransız Devrimi ile vücut bulur.
  • 13 Temmuz’da halk Paris Belediyesini ele geçirir, 14 Temmuz’da içine girilemez denilen Bastille Hapishanesi yakılır, 26 Ağustos’taİnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi kabul edilir.
  • Büyük Korku adı verilen süreçte köylüler, aristokratların şatolarına saldırır.
  • Sağ kesimde, meşrutiyet yanlısı, devrimi frenlemek isteyen güçlü bir grup; sol kesimde ise Jakobenler ve çizgisi zaman zaman değişen Jirondenler hâkimdir.
  • 10 Ağustos’taki büyük ayaklanmada isyancılar Tuileries Sarayına saldırır ve Paris’te devrimci bir hükümet kurarlar.
  • Burjuva Cumhuriyetçiler grubu: Thermidorlar.
  • Kasım 1795’te Direktuvar Meclisi kurulur ancak iki yıl sonra 4 Ekim 1797’de Napolyon Bonaparte, meclisi fesheder.
  • Fransız devrimi, çoğu tarihçilere göre insanlık tarihinde feodalizmden kapitalist liberalizme doğru geçişin önemli durağıdır.
  • Fransız devrimi; özgürlükler, eşitlik, demokrasi, insan hakları konusunda getirdiği yeniliklerdir.
  • Fransız devrimiyle tek ve bölünmez ulusal birlik anlayışı doğmuştur. Kültürel hayatta ise aydınlana esprisi tüm sanat dallarını sarar.
  • 18. y.y. ‘da Avrupa’nın ortak dili Fransızcaydı.
  • Almanya; edebiyat ve müzikte Avrupa’ya yol gösterici özelliktedir.
  • Goethe ve Schiller’in öncülük ettiği “Strum und Drang” edebiyat hareketi, Alman yerel ve etnik milliyetçiliğini de beraberinde getirir.
  • Almanya’da asıl güçlü olanfelsefedir. Emmanuel Kant idealist Alman felsefesinin babasıdır.
  • İtalya’da; Venedik, Padou, Bergame kentleri sanayileşme sürecine girmiştir.
  • 16. y.y. ‘ın güçlü sömürgeci İspanya krallığı18. y.y. ‘da çökmüştür.
  • Avrupa hayranı olan ve Rusya’yı Avrupalılaştırmak isteyen I. Petro, bir Asya ülkesini Batılı ülkeye dönüştürenilk kraldır.
  • Dönemin baskın sanat eğilimi Barok Stildir.
  • Barok anlatım; müzik, mimari başta olmak üzere birçok sanat dalında etkiliolmuştur.
  • 18. y.y. aynı zamanda ünlü besteciler çağıdır.
  • Barok müzik; zirve dönemine başta J. Sebastian Bach olmak üzere Vivaldi, Scarlatti, Telemann, Haendel gibi müziğe yön veren bestecilerle yaşamıştır.
  • Fransa’da Versailles (Saray) Klasik Müziği, uzun süre etkisini gösterir. Marain Marais Campra ve Rameau gibi önemli bestecilerdir.
  • İtalya’da ise Barok müziğin önemli ismi; Antonio Vivaldi’dir (1678-1741).
  • Aydınlanma felsefesi ile Barok dönem sonrasında müzikteki değişim devam eder. W.A. Mozart ve J. Haydn ‘ın öncülük ettiği ve Beethoven ile sağlamlaşacak klasik dönemin temeli atılır.
  • İngiltere’den gelen, 1607’de ilk ticaret kolonisini Virginia’da kurarak zamanla büyürler ve 13 koloni oluştururlar.
  • ÜNİTE – 8 AVRUPA’DA VE OSMANLILARDA MODERNLEŞME
  • Modern sözcüğü Latince kökenlidir. Oxford İngilizce Sözlüğüne göreLatince Modernus (şimdi) anlamına gelmektedir.
  • Modernleşme; Avrupa ve Amerika’da teknoloji, bilim, demokrasi, ulus devletler ve kapitalist üretim sisteminin ortaya çıkmasıdır.
  • Modernizm; daha çok düşünce, sanat, eleştiri ve edebiyat alanında çıkan akımlar için kullanılır. 19. y.y. ‘ın ortasından II. Dünya Savaşının öncesine kadar devam eden bir süreçtir.
  • Modernite; Rönesans’tan beri Avrupa kültü tarihinin geliştirdiği sistematik bir süreçtir.
  • Avrupa kültüründe 19. y.y.modernizmin ortaya çıktığı dönem olarak kabul edilmiştir.
  • Modernleştirmenin getirdiği yenilikler;
  • Zamanı Yaşama
  • Yeni Bilimler: Sosyoloji, Arkeoloji, Antropoloji, Sanat Tarihi
  • 19. y.y. yeni bir edebi türün doğuşuna tanıklık eder: Roman.
  • Victor Hugo, Balzac, Stendhal, Flaubert, Dostoyevski, Tolstoy gibi ünlü roman yazarları bu yüzyılda eserlerini verdiler.
  • Modern Estetik anlayışının temellerini atanların başında Charles Baudelaire (1821-1867) olmuştur.
  • 14. y.y. ‘dan önce Avrupa’da iki boyutlu ve derinliği olmayan bir resim anlayışı vardı.
  • Gözün fiziksel olarak görme biçimleri üzerine yapılan araştırmalarla, resim sanatıüç boyutlu ve derinliği olan bir anlatıma geçmiştir.
  • Van Gogh ve Gauguin gibi ressamlar, izlenimci sonrası geleneği oluşturmuşlardır.
  • Sanatta “avant-garde” kavramı da modernizm döneminde ortaya çıkmıştır.
  • İleri Karakol” anlamına gelen Fransızca avant-garde sözcüğü, modernite sonucu oluşan tasarlanabilir bir geleceğin öncü adımları olarak tanımlanabilir.
  • Aslında “avant-garde” sözcüğü, Marksist ideoloji kökenli bir terimdir.
  • 19. y.y. ‘ın en önemli iletişim aracı kuşkusuz gazetelerdi.
  • İletişim sektörünün gelişen bir diğer alanı reklam ve afiştir. Adeta duvar gazeteleri niteliğindedirler.
  • Modern fotoğrafçılığın başlaması, Louis Daguerre’in resmi tab etmesi ile başlamıştır. 1829 yılında Joseph Nicephore Niepce ile bir ortaklık kurdu.
  • Sultan III. Selim ve Sultan II. Mahmut dönemleri Osmanlı Devleti için idari değişikliklerin yapılması istenen bir dönemdir.
  • Sultan III. Selim, Nizam-ı Cedid adıyla yeni bir askeri örgüt kurarak, onların yeni talimlerini ve eğitimlerini yeniçerilerinde uygulamak istedi. İstanbul’da Selimiye Kışlası’nı kurdu
  • 1826 yılında yeniçerilik kaldırıldı ve yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye adıyla eğitimli ve düzenli bir askeri ordu geldi.
  • Islahat Fermanı1856’da, I. Meşrutiyet1876’da ilan edilmiştir.
  • Kul Statüsü, yerini “Devlet-i Osmaniye”tabiiyetindeki vatandaşlık kavramına bırakmıştır.
  • Sultan III. Ahmed döneminde Osmanlı mimarisinde ve süsleme sanatlarında üç boyutlu akantüs yaprağı ve madalyon kullanılmıştır.
  • İngilizlerin Hindistan üzerindeki hâkimiyetleri de Hint-İslam mimari özelliklerini gündeme getirmiştir.
  • Sultan Abdülaziz döneminde, Balyan Ailesinin fertleri mimarlık, mimari süsleme ve mimari eylemin örgütlenmesi gibi konulardasarayahizmet vermişlerdir.
  • Dolmabahçe, Beylerbeyi Sarayları, Göksu ve Ihlamur Kasrı, Balyan ailesi tarafından inşa edilmişti.
  • Neo-Klasik, eklektik ve oryantalist üslup, Osmanlı mimarlarının kendi geleneksel mimarlıklarına bakmalarına neden oldu.
  • Yurt dışında eğitim alan Mimar Vedat ve Mimar Kemalettin, modern teknoloji ile beraberSelçuklu ve Osmanlı mimari öğelerini yeniden kullanmaya başladılar.
  • Minyatür, yerini tablolara bırakmaya başlamıştır.
  • Şeker Ahmet Paşa gibi ressamlar birinci grubu, 1914 Kuşağı denilen İbrahim Çallı kuşağı da ikinci grubu oluşturur.
  • Paris’te Güzel Sanatlar Akademisi’neyabancı öğrenci almak yasak olduğu için bu öğrenciler Gerome Atölyesi veya “Academie Julien” gibi özel okullarda ders görmüşlerdir.
  • 19. y.y. ‘ın sanat merkezi; Paris’tir.
  • 1839’dan itibaren Osmanlı gazetelerinde fotoğraf ve fotoğrafçılık hakkında haberler çıkmaya başlamıştır.
  • ÜNİTE – 9 X.X. Y.Y.: SAVAŞLAR VE DEĞİŞİMLER YÜZYILI
  • 1917 Ekim Devriminin kuramcısı ve lideri; Lenin’dir. Lenin’den sonra 1922’de devlet başkanı Stalin’dir.
  • Almanya’da1933’deHitler iktidar koltuğuna oturur. Mussolini, 1922’de nasyonalist hükümetin başbakanı olur. Faşist rejimin üçüncü yandaşı ise ülkesinde iç savaşı başlatması ile ünlü olan İspanyol Franco’dur.
  • Dünyada bağımsızlık hareketleri, özellikle II. Dünya Savaşı sonrasında hızlanır.
  • 1948 yılında İsrail’in kurulması ile Arap milliyetçiliği olgunlaşmıştır.
  • İdeolojik hükümet aygıtları, baskı politikaları gütmüş ve sansür politikası uygulamışlardır.
  • Dönemsel olarak Hitler Almanya’sı, Mussolini İtalya’sı hatta Sovyetler Birliği dönemi bu politikaların uygulandığı örnekleri barındırmaktadır.
  • 20. y.y. tam bir iletişim yüzyılı olmuştur.
  • Son yüzyılın başında Manconi’yle gelen radyo, hem haberleri, hem müziği hem de dansı evlerin içine taşıyacaktır.
  • Devlet radyoları, resmi politikaların sözcüsü olmuştur.
  • Gündelik hayat kültürü, eğlenceyi içeren bir kültür olduğu için aynı zamanda kullanım ve tüketim kültürüdür.
  • Yüzyılın önemli olaylarından birisi; ABD ve Avrupa’dan başlayarak tüm kıtalara yayılan kadın hareketleridir (feminist hareket).
  • 20. y.y. , resimdekübizm ya da sürrealizmin çıkışına sahne olmuştur. Pop-art gibi daha modern türler de olmuştur.
  • Cumhuriyet dönemi kültür politikası Cumhuriyetin çok genç olmasından dolayımilliyetçi bir yön izler.
  • Türk sinemasının ilk sesli filmi; İstanbul Sokaklarında ve Bir Millet Uyanıyor filmleridir.
  • Türk sineması, ilk kez yönetmen Lütfi Ö. Akad ‘ın “Kanun Namına” filmi ile yenileşme sürecine girer.
  • Türk Beşleri:
  • Cemal Reşit Rey (Onuncu Yıl Marşı)
  • Ulvi Cemal Erkin (Sifonietta)
  • Hasan Ferit Alnar (Kanun Konçertosu)
  • Adnan Saygun (Yunus Emre Oratoryosu)
  • Necil Kazım Akses (Senfoni 5: Atatürk Diyor ki)
ÜNİTE – 10 XXI. Y.Y. ‘A DOĞRU: KÜRESELLEŞME VE DİJİTAL ÇAĞ

  • 21. y.y. 1980’lerde ortaya çıkan ve devamında farklılaşan siyasal olaylar ile başlar. (Soğuk Savaş)
  • Körfez Savaşı, dünya tarihinde, ilk kez canlı olarak televizyonlardan izlenen savaş olmuştur.
  • 11 Eylül, Batı ve İslam karşıtlığı üzerine kurulan Medeniyetler çatışmasını yeniden dünya gündemine getirmiştir.
  • 1990’da Siyah Hareketin lideriNelson Mandela’dır.
  • Küreselleşme, dünyanın mekânsal olarak küçülmesi, Marshall McLuhan’ın deyişiyle “küresel köy” ‘e dönüşmesidir.
  • 1980 sonrasında yeni kültürel gelişimde, bu dönemde eserin sanatçı tarafından üretilmiş olması artık çok önem arz etmez. Önemli olan kimin gerçekleştirdiği değil, eserdeki yaratıcı düşüncenin kime ait olduğudur. Kavramsal bakış böyle gelişmeye başlar.
  • Edebiyatta, büyük ölçüde post yapısalcıfelsefenin dile dair ortaya koyduğu kuramsal çalışmalar etkili olmuştur.
  • Mimaride günümüzde hâkim olan anlayış post modern mimarıdır.
  • Son 30 yıla damgasını vuran en önemli olaylar; darbeler, siyasal olaylar, faili meçhuller, yasaklar vb. söylenebilir. Türkiye’nin darbeden sonra liberalleşmesi bu dönemi etkisi altına almıştır.
  • 12 Eylül Darbesi, serbest piyasa, küreselleşme vb. kültür-sanat ve edebiyat üzerinde etkili olmuştur.
 
Üst