Ünite 5 TÜRK DİLİ 2



Sanatsal Yazılar: Sanat niteliği taşıyan yazılarda, bir kanaatnin veya dmakulun anlatımında yaratma, tekrar oluşturma söz konusudur. Kurguya dayalı yazılardır.



Sanatsal Yazılar, edebi, yazınsal metinler veya kurmaca, kurgusal metinler şeklinde de ifade edilmektedir.



Sanatsal Yazıların Özellikleri;



Yazıların bütününün belirlenmesinde dilin kullanımı başat parametredir.



Sanatsal yazılarda dilin kullanımı, kanaat yazılarındakinden farklıdır.



Sözcükler gerçek anlamlarının ötesinde yeni anlamlar yüklenebilirler.



Nesnel yaşamın gerçeklerinden esinlenerek kurmaca bir dünyayı yansıtır.



Sanatçının iletisi ile okurun anladığı farklı olabilir.



Sanatsal Yazı Türleri: Şiir – Düz Yazı



ŞİİR: (manzume, nazım, koşuk) Zengin sembollerle, ritimli sözlerle ortaya çıkar.



Özellikleri: Sanatsal yazı türlerinde şiir en eski türüdür.



Şiirde çağrışım, imge, duygular, sezgi, duygular önemli yer tutar.



Anlatım daha kapalı, söyleyiş daha ritmik ve algılar daha ön plandadır.



Şiirin düzyazıdan farkları arasında çağrışımlar, imgeler, uzunluk kısalık durumu.



Şairler şiirde müzikal etkiyi sözcüklerin kullanımıyla sağlamaya çalışır.



Sözcükler şiirde gizemli bir şekle dönüşürler.

ŞİİR Türleri;



Epik Şiir: Bir ulusun başından geçen olayları ve bu olaylarda kahramanlık gösterenleri, yurt sevgisini coşkulu bir dille anlatan uzunca şiirlere adı verilir. Türk Edebiyatında ‘’destan’’ adı verilir.



Türleri: Doğal Epik Şiir: Oluşumları eskiye dayalı, söyleyeni unutulmuş. (Manas Destanı) Kırgız



Yapay Epik Şiir: Yakın tarihte oluşmuş, yazarın belli olduğu. Nazım Hikmet(Kurtuluş Savaşı Destanı)



Didaktik Şiir: Bilgilendirme, öğüt verme, bir kanaatyi açıklama amacı güden şiirler. Konusu kanaatdir. (Öğretici şiir) Manzum hikayeler ve fabllar bu grup içindedir.
Didaktik şiir şairleri: ilk örneği Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig (Mutluluk Veren Bilgi) insan, toplum, devlet yaşamının düzenlenmesi. Aşık Paşa’nın tasavvufu öğretmek için ‘’Garibname’’
Nabi’nin oğluna öğüt vermek için yazdığı ‘’Hayriyye’’ Tevfik Fikret çocuklarıa seslendiği ‘’Şermin’’ Mehmet Akif ‘’Asım’’
Fabl: insanlara ahlak dersi vermeyi amaçlar. İnsanlar arasında geçen olayları diğer canlılar arasında geçiyormuş gibi göstererek anlatan fabllar, sonunda okuyana bir ders verir. Beydeba, Ezap, La Fontaine

Pastoral Şiir: Doğa ve doğa hoşliklerini sevdirmeyi amaçlayan, çobanların yaşamını, aşklarını, üzüntülerini anlatan şiirler. Pastoral ‘’çobanlara dair’’ demek. (monolog) idil – (diyalog) eglog
Yunan edebiyatında Theokritos – Latin edebiyatında Vergilus Halk edebiyatında: Karacaoğlan ‘’Çukurova bayramlığın giyerken’’ Tanzimat döneminde: Abdülhak Hamit, Tevfik Fikret
Çağdaş Türk Şiirinde: Kemalettin Kamu, Behçet Necatigil.
Satirik Şiir: İğneli bir dille, eleştirme yöne ağır basan şiirlere adı verilir. Didaktik (öğretici) bir yanı da bulunur. Halk edebiyatında ‘’taşlama’’ adı verilir.
Batıda: Voltaire Halk edebiyatında: Pir Sultan Abdal Yeni türk edebiyatında: Neyzen Tevfik, Orhan Veli.

ÖYKÜ: Yaşanmış olayları bir kurgu şeklinde anlatan yazınsal bir tür.



Öykünün özellikleri;



Olay/Durum: İnsanın karşılaşabileceği her durum hikâye nün konusu olabilir.



Kişiler: Olayın kahramanlarıdır. İnsan dışında canlılar veya nesneler olabilir.



Zaman: Öykünün başlangıç, gelişme ve bitişini içine alan süredir.



Yer: Olayın geçtiği yerdir.



Öykü Türleri;



Olay hikâye sü: Mappussant tipi hikâye . Olay ağırlıklıdır.



Durum hikâye sü: Çehov tipi hikâye . Olay ağırlıklı değildir.

ROMAN: yaşanmış olayları kurmacaya dayalı olarak anlatan düz yazı türüdür.



Roman Türleri;



İçeriklerine göre: macera, polisiye, tarihsel, serüven, egzotik Roman vb.



Yazarın sanat ve edebiyat anlayışına göre: Romantik, gerçekçi, doğacı vb.



Okur topluluğuna göre: Çocuk, gençlik, tanınmış Roman vb.

TİYATRO: hem söz hem eylem sanatıdır.



Özellikleri: Perdeler ve sahnelerden oluşur. 4 ögeden oluşur: olaylar zinciri, kişiler, olayın geçtiği yer ve zaman.


Türleri;

Trajedi (Ağlatı): Corneille, Shakespeare’nin Romeo ve Juliet, Hamlet (Korku ve acımaya yönelik hisler uyandırmak.)

Komedi (Güldürü): Karakter komedisi: İnsan karakterinin gülünç tarafı


Dram: Yaşamın acıklı ve gülünç yanlarını bir arada ele alır.

Ünite 6 TÜRK DİLİ 2

Bilimsel yazı: Yazarın konu hakkında diğer kaynaklara göndermede bulunduğu

Bilimsel Araştırma Süreci; veri Toplanması, Sınıflandırılması, Çözümlenmesi, Açıklanması, Yorumlanması.

GİRİŞ bölümü: Amaç, Kaynak taraması, Önem, Araştırma Soruları àAna Bölüm
ANA bölümü: Özet bilgilerin açık ve net ifadesi, Kaynaklara atıfta bulunma, Kendi görüşünü vurgulama, Giriş bölümünde vaat edilen her şeye yer verme. àSonuç Bölümü

SONUÇ bölümü: Hedefe ulaşılıp ulaşılmadığının yazılması, Yazarın net ve net yorumları, Çalışmanın özü ve genel niteliklerinin verilmesi, Tüm çalışmanın özeti.

Bilimsel yazı yazım stili: IMRAD formatında olmalı.
Introduction(Giriş) – Material(Yöntem, Veri toplama) – Results(Bulgular ve Analizler) – And(ve) – Discussion(Tartışma)

Dünyada Kabul Gören Yazım Stilleri:
APA: (Amerikan Psikoloji Derneği) – psikoloji, eğitim ve diğer sosyal bilimlerdeki bilimsel yazılar.
AMA: (Amerikan Tıp Birliği) – Tıp, sağlık ve biyolojik bilimler alanındaki bilimsel yazı

ASA: (Amerikan İstatistikçiler Birliği) – istatistik, tıp, biyolojik bilimler, psikoloji ve diğer bilimsel yazılar hazırlanırken istatistiksel sonuçların sunumunde uyulması gereken kuralları içeren.

APSA: (Amerikan Politik Bilimler Birliği) – ekonomik, politik ve sosyo-politik bilimler alanındaki bilimsel yazılar
MLA: (Modern Dil Birliği) – edebiyat, sanat, yazın, dil ve tarih bilimlerindeki bilimsel yazılar
CHICAGO: gerçek yaşamda bütün konularda hazırlanmış olan kitap, magazin, gazete ve diğer bilimsel alan dışı yayınlarda
CONSORT: Medikal denemelerin sonuçlarının bildirilmesi

Times New Roman - 12 punto – 1.5 satır aralığı – Paragraf başlarında tab verildiğinde paragraf aralarında boşluk bırakılmaması.

Yazışma: Resmi ve Özel yazışmalar olmak suretiyle iki gruba ayrılır.
Resmi yazı: Devlet kurumlarının kendi aralarında iletişimlerini sağlamak amacıyla yazılan yazılardır. Bu tür yazılarda
konuyu direkt olarak ifade etmek amaçlanır. Resmi yazı türleri: Dilekçe – tutanak – karar – rapor – öz geçmiş

Özel Yazışmalar: Daha şahsi nedenlerle yazılan mektup türleridir. Özel mektup, edebi mektup, resmi mektup, iş mektubu ve açık mektup

Bilimsel araştırma yazısı süreci: Konuya karar vermek – konuy ile ilgili yapılan çalışmaları incelemek – metnin tekniğini ifade etmek - ilgili kaynaklardan alıntılar yapmak – sonuca ulaşmak.

Dünyada kabul gören genel yazım standartlarına göre ekonomi, işletme, eğitim, sosyoloji, psikoloji, antropoloji, siyaset bilimi ve biyoloji alanlarında tercih edilen stil ile edebiyat, tarih, felsefe, modern ve klasik diller gibi beşeri bilimler dallarında kullanılan yazım stilleri sırayla: APA –MLA

Bilimsel bir metnin kaynakça listesini oluştururken Kaynakların yazar soyadına göre alfabetik olarak sıralanmasına dikkat edilir.


Dilekçe: Resmî veya özel kuruluşlara, gerçek veya tüzel kişilere yazılan, bir dileği, talebi, ihbar ve şikayeti bildirmek üzere ya da herhangi bir hususta bilgi sormak amacıyla yazılan resmî mektup türlerinden en yaygını

Tutanak: Meclis, kurul, toplantı, mahkeme gibi yerlerde söylenen sözlerin, belirleme edildiği anda aynen yazıya geçirilmesiyle oluşturulan yazılara tutanak denir.
Toplantı tutanağı: görüşmelerin başlandığı andan itibaren düzenlenmelidir.
Olay tutanağı: olaydan hemen sonra düzenlenir.

Karar: Bazı resmî kuruluşların ya da tüzel kişilerin bir konu üzerine yaptıkları toplantı ya da oturumlardan sonra oluşan görüşleri, komisyonların gerçekleştirdikleri çalışma ve araştırma sonuçlarının onanmış deftere yazılmasına karar adı verilir.
Rapor: Bir konu veya olayın incelenmesi sonucunda elde edilen veriler ışığında ortaya çıkan görüşlerin sunulduğu yazı türü.
Öz Geçmiş: Kamu ya da özel kuruşların iş müracaatsu sırasında kişilerin niteliklerini kısaca anlatmalarını istediği yazı türü. CV

Açık mektup: Herhangi bir kanaatnin, görüşün açıklanması ya da bir tezin savunulması ve halka duyurulması için yazılan ve gazete ya da dergi vasıtasıyla yayımlanan mektuplar.

Özel mektup: Yakın akrabalar ve arkadaşlar arasında yazılan, özel hususları içeren mektup.
Edebi mektup: edebiyat dünyası içindeki kişilerin yazdıkları mektup.
İş mektubu: iş ile ilgili konularda ticari kuruşların birbirleriyle veya ticari kuruluşlarla kişilerin iletişimlerinde kullanılan mektup.

Resmi mektup: Resmi dairelerin ve tüzel kişilik taşıyan kuruluşların birbirlerine yazdıkları resmi yazılarla, bunların vatandaşların müracaatlarına verdikleri yazılı yanıtlar.



Ünite 7


TÜRK DİLİ 2



· Anlama = Okuma – Dinleme Anlatma = Konuşma – Yazma


Okuma Türleri: Sesli okuma – Sessiz okuma – Göz atarak okuma – Özetleyerek okuma – İşaretleyerek okuma – Tahmin ederek okuma
– Soru sorarak okuma – Tartışarak okuma
Okuma alışkanlığı edinmeyi etkileyen etkenler: Bireysel faktörler – Çevre – Aile - Okul
Okuduğunu anlama stratejileri;
1) Okuma öncesinde : (güdüleme, beyin fırtınası, öngörüde bulunma)
2) Okuma sırasında : (yordama, not tutma, gözünde canlandırma)
3) Okuma sonunda: (özet yapma, soruları yanıtlama, görsel çizme)

Eleştirel düşünmenin temel özellikleri:

- Eleştirel düşünme ön yargılardan uzak olmayı gerektirir. - Eleştirel düşünme bir süreçtir.

- Zihinsel düşünme süreçlerinin aktif kullanımı söz konusudur. - Çok yönlü bakış açısını ve düşünmeyi zorunlu kılar.

- Bilimsel bir yaklaşımı, nesnel bakış açısını gerektirir.

- Eleştirel düşünmede neden-sonuç ilişkisinin önemli bir yeri vardır. - Eleştirel düşünmenin temelinde yoğun bir dikkat vardır.

Eleştirel düşünme sürecinin içerdiği beceriler:
- Tanımlama Hipotez kurma – Bilgi toplama – Yorumlama ve genelleme – Akıl yürütme – Dşayetlendirme ve Uygulama

Eleştirel Okuma: Eleştirel düşünme yaklaşımının okuma eyleminde, metin üzerinde uygulanmasıdır. Eleştirel okumada metin türü belirleyicidir. Okurun metne yaklaşımı metin türüne göre değişiklik gösterir.

Bilgilendirici metinde okur; bilginin niteliğini, günlük yaşamda geçerliliğinin olup olmadığını, bilginin dayandığı kaynakları ve güvenilirliğini sorgular.

Kurgulayıcı metin: gerçek yaşamın olgu ve nesnelerinin, belli bir iletiyi transfer etmek üzere, yazarın süzgecinden geçirilerek seçilmiş, birleştirilmiş, kurgulanmış, yeni bir gerçekliğe dönüştürülmüş metinlerdir.

Dinleme Süreci: Konuşan > İleti-mesaj > Dinleyen(alıcı) > Geri Bildirim.

Dinleme sürecini etkileyen etkenler;

- Kaynak(konuşmacı): Mesajda kullanılan sözcükler, terimler, yanlış anlaşılmaya yol açacak cümle kuruluşları, yanlış vurgu ve tonlamalar, konuşma sorunlulukları, konuşmayı etkileyen fiziksel faktörler, konuşma hızı, ses tonu, jest ve mimikler, bilgi birikimi, konuy ile ilgili yapılan hazırlık, konunun sunuluş biçimi.

- Alıcı(dinleyici): Alıcının zihinsel ve fizyolojik yetileri, dikkat, ilgi-arzu, kelime dağarcığı, bilgi birikimi, ön yargı, dinleme sürecinde makul dinleme davranışları gösterme, dinleme hızı.

- Çevre-Ortam: Isı, Ses, Işık, Fiziksel konfor.

Dinleme türleri: Aktif dinleme – Pasif dinleme – Not alarak dinleme – Grup durumunda dinleme – Empatik dinleme – Yaratıcı dinleme – Amaçlı dinleme – Sorgulayıcı dinleme – Seçici dinleme – Eleştirel dinleme.


Ünite 8 TÜRK DİLİ 2

Konuşma hakkında temel kavramlar;


Boğumlanma: Ciğerlerden gönderilen havanın ağız ve burun yolundaki ses aygıtlarının sayesinde ağızdan çıkarken konuşma sesi şekillerini almasıdır.



Sıklık/Frekans: Titreşen her nesnenin 1 saniyedeki yalın titreşimleridir. Ölçü birimleri hertz’dir. İnsanlar ile 20.000 Hertz arasındaki ses dalgalarını algılayabilirler.



Ton/Tonlama: Titreşen, ses veren varlığın titreşim sayısının az veya çok oluşuna tonlama adı verilir. Tonlama, iletilmek istenen mesajın, dmakulun doğru biçimde dinleyiciye ulaşmasına, dinleyici üzerinde etkisinin artmasına yardım eder.



Ezgi: İletilmek istenen mesaja, oluşturulmak istenen duygu dşayetine bağlı olarak konuşmacının cümle düzeyinde yaptığı tonlamalardır.



Vurgu: Sözcüklerde ve sözcük öbeklerinde bazı hecelerin, cümlenin tümünde de bazı sözcüklerin diğerlerine göre daha yüksek tonla seslendirilmesidir.



Durak/Duraklama: Özellikle vurgulanan bir yargının, mesajın, yüksek tonlu ifadenin ya da bir problemin sonrasında gelen kısa süreli sessizliktir. Cümlenin anlamı, mesajın dşayeti, konuşmada durağın yerini ve süresini belirler.



Tını/Renk: Bir sesi diğer seslerden ayırmamızı sağlayan fiziksel niteliğe verilen addır.

Pes ve Tiz Ses: Pes; kulağa kalın, yavaş, alçak gelen sesler için kullanılır.

Tiz; kulağa ince, hızlı, yüksek gelen sesler için kullanılır.



Doğru, hoş, iyi bir sesin sahip olması gereken temek fiziksel özellikler: İşitilebilirlik – Esneklik – Akılcılık – Hoşagiderlik



Doğru, Güzel ve Etkili Konuşmanın temel ilkeleri: Açıklık – Doğallık – İnandırıcılık – İlginçlik – Konuşmacının bilgi ve donanımı



– Ön çalışma – Yöntem ve plan – Konuşmayı destekleyen yardımcı nedenler – Üslup



Üslup: Çenebaz üslup – Çekingen üslup – Övünme üslubu – Monoton üslup – Ağır üslup – Delil üslubu – Ayrık üslup – Vaiz üslubu – Hissi üslup – Keskin üslup – Ziyafet üslubu



Bilimsel bilgi: Hazırlıklı konuşmayı gerektirir.

Tonlama: Konuşmanın fizyolojik olmayan yönüy ile ilgilidir.

Açık oturumlarda amaç: herhangi bir görüşün doğruluğunu ortaya çıkarmaktır.

Şura: sözcüğünde ünlü uzaması anlamı değiştirmektedir.


Jest: el, kol, başta meydana gelen hareketler Mimik: Yüzde meydana gelen hareketler.

Hazırlıksız konuşmalar/Günlük konuşmalar: Selamlaşma, Hatır sorma, Baş sağlığı, Özür dileme, Kutlama, Adres sorma, Tanışma



Hazırlıklı konuşmalar/Topluluk konuşmaları: Söylev, Konferans ve açılış konuşmaları (tek bir kişinin)



Sempozyum, Açık oturum, Panel, Forum, Seminer, Kurultay (grup tarafından ve belirli bir topluluk karşısında gerçekleşen konuşma.



Söylev/Nutuk: Siyasi, askeri, dini, ekonomik, kültürel konular.

Konferans: Uzmanlık gerektiren bir hususta, bu içeriği anlayabilecek ve sorular yöneltebilecek dinleyici kitlesi karşısında konuşma.

Açılış Konuşması:

Açık Oturum: Önceden belirlenen bir konunun, o hususta uzman bir grup kişi tarafından tartışılarak ele alındığı konuşmalardır.

Konusu: Güncel meseleler. Konuşmacılar: uzman. Dinleyici kitlesi: uzman değildir. Amacı: konuyu çok yönlü ele almak. Süresi 2 saat.

Panel: Önceden belirlenin konu uzman grup tarafından tartışılır. Konuşmacılara: Panelist adı verilir.



Forum: Önceden belirlenen konu uzman grup tarafından topluluk karşısında tartışılır. En önemli özelliği: dinleyiciler yönetici denetiminde söz alarak görüşlerini ifade edebilir.

Sempozyum/Bilgi Şöleni: Bilim ve sanat alanlarında uzmanların topluluk karşısında konuşması.

Kurultay: Kurumların amaçları ve beklentilerini ele almak üzere uzman kişilerin ve khamlecıların görüşlerini paylaştıkları konuşma. Kongre terimi de kullanılır.

Seminer: Akademik özellik taşır. Uzman kişilerin bilgilerini, konuyu tartışacak düzeyde olmayan izleyici grubuna transfersı.

Münazara: Karşıt iki görüşün izleyiciler önünde tartıştığı konuşma.

Asalak ses: (hı, şey, yani, falan, tamam mı, işte, artı, dermişim, ondan sonra, neyse, efendime söyleyim, anlatabildim mi vb.)