AÖF DERS NOTLARINA HOŞ GELDİN!

Ders notlarına erişmek için lütfen ücretsiz kayıt olunuz.

Ücretsiz Kayıt ol!

FİNAL Hadis Tarihi ve Usulü Final Ders Notu

Administrator
Yönetici
Mesajlar
255
Tepkime puanı
24
Puanları
18
Hadis Tarihi ve Usulü Final Ders Notu

HADİS USULÜ VE TARİHİ

İhtilaf durumundaki hadislerden hiç birini terk etmeden birbiriyle bağdaşlaştırmak ve uzlaştırmak suretiyle geçerli sayma………………Tevcih
‘’Mihne’’ Menun tarafından başlatılmış , Mütevekkil tarafından sonlandırılmıştır.
Buhari bütün hadisleri bir araya getirmediğini ifade için………….Muhtasar
Suyuti tarafından teklif edilen fıkıh hususlarına göre tertip edilen alim ve eseri……………………..........................Ali el-Muttaki………….Kenzül –Ümmal
Hadislerinin farklı tariklerinin birbiriyle karşılaştırılmasına …………….Muaraza
Sadakat hadisleri………………Vergi tarife ve hükümlerini içeren hadislerdir.
Talat Koçyiğit tarafından ‘’Altın Çağ’’ tasfinin …………………Hicri 3. Yüzyılda’dır.
Bir hadis kitabının diğer bir hadis kitabı ile karşılaştırıp fazlaca ihtiva ettiği hadisleri bir araya getirdiği kitap türü…………..Zecaid
Hanefilerin ilk başta uyguladıkları ihtilaf tekniği…………Nesh
Raviler ile ilgili yapılan cerh ve tadil kurallarının kitabı………..Rical
Es-Sahifetus –Sahiha………………..Ebu Hureyye
Buhari Mesbut isimli kitabından sahih hadisleri seçerek aldı
Üç Müsned ve Üç mucemin Kütübi Sitte’de bulunmayan hadisleri bir araya getiren alim Heysemi………………….Mecmauz –Zevaid
El- İlzamat ales –Sahihayn …….Müstedrek (müellifi Hakim en-Nisaburi )
Muhammed Şerif Tokadi’nin Miftahus –Sahihayn………………..Etraf
Zeynüddin el – Iraki ………….eliyye türü hadis kitabı yazmıştır.
En- Nahaye fi Ğaribil – Hadis………………Mecmuddin ibnül –Esir
İhtilafı çözmede =cem= Telif = Tevil = Tevcih = halm (Tevkif değil)
Mısır Valisi Abdulaziz b. Mervan ,kesir b. Mürre’ye yazdığı mektupta hangi sahabinin hadislerini önceden belirleme ettirmesi nedeniyle yazmamasını istemiştir………………Ebu Hureyye
Bize kurandan bahset (hadis anlatırken)………………Bu ifadeye mahsur kalan sahabi İmran b. Husayn
Abdullah b. Ömer ……………..Mana ile hadis rivayetine karşı
Günümüze ulaşan en eski cami türü eser……………..Mamer b.Raşid
İmam Malik’in el-Muvatta adlı eserinde senedi verilmeyene………….Belağ adı verilir
Halk arasında yaygın olan hadisleri toplayan çalışma……………el-Makasidul – Hasene
14 hadis kitabındaki hadisleri bir araya getiren eser ………..Cemul- Fevaid
İbn. Salah’ın Ulumul –Hadis’ dayanak yazılmıştır………..Nuhbetül –Fiker yazarı İbn. Hacer el- Askalani
Sahabe biyografilerinde muhteva ve metod bakımından en gelişmiş ve kullanımı kolay yazar ve eseri……………………………İbn. Ha-cer ---------------- el-İsabe fi temyizis-Sahabe
İbn. Hacer’in ‘’Hedyü’s-sari’’ adlı eserini yazma nedeni…………………..Buharinin Sahihine yöneltilen eleştirileri reddetmek.
Kütübi Sitte Şartlarını belirleme eden eser………………Şurutül –eimmetis –sitte
‘’elfiyye’’ türü hadis usulü kitabı yazarı…………………….Zeynüddin el-Iraki
Jaseph Schacht’ın kuramsine göre tariklere ayrılmanın ilk başladığı yerde bulunan şahsa…………..Müşterek Ravi adı verilir.
Anadoluda kurulan darulhadislerden değildir…………………….Nuriyye Darulhadisi (Anadoluda kurulanlar:1-Süleymaniye 2-Sahibiyye 3-Ahmediyye 4-Taşmescid)
Hangi darulhadis bir ortak özellik bakımından diğerlerinden ayrılır………………Eşrefiyye Darulhadisi
Sahabiler tüm hadisleri Hz. Peygamberden öğrenmemişlerdir.
Bir hadisi belirli eskatiyenra uyarak öğrenmeyi ifade eden terim………………..Tahammül’dür.
Buhari şerhi yarım kjalmış ,Müslim şerhi yazarı AmAsyalı muhaddis …Yusuf Efendi zade’dir.
Diyobend Medresesi………Hanefi mezhebine bağlı
Hadis isnadının güvenilir olduğunu savunan oryantalist………….Josef Horovitz
Hadis rivayetinde sened sorma işi 60’lı yıllarda başlamıştır.
Hadislerin peygamberden (dönemden) itibaren yazıldığını söyleyen ……Herald Motzki
Müsned türü kitap yazarlarından değildir………………Urve b. Zübeyr
Halk arasında hadis diye dolaşan sözlerin hadis olup olmadığını ortaya koymak amacıyla yazılmış En Hacimli Eser……………………Keşful-Hafa
İslam coğrafyasında ilk kurulan darulhadis………………..Nuriyye Darulhadisi
İlk yazılı hadis belgesi olarak…………………Civar bölgelere gönderilen memlinkara verilen talimatlar.
Seydi Çelebinin …..Mudtahrec minel –Buhari……………….Konusu Siyaset.
İbn. Teymiyye ve ibn. Kayyım el-Cevriyye ekollerini benimsemiş (selefi) Arnavut asıllı alim…………….Muhammed Nasıruddin el-Elbani
İlahlığın Hz. Ali’ye geçtiğini iddea eden ravi hangi açıdan cerhdedir………Bid’at
El-Müstedrek ales-Sahihayn eserin müellefi…………..Hakim en- Nisaburi
Ebu Davutun şerhi………………..M.Muhammed hattab es- Sübki’nin el-Menhelül-azbil mevdud
2. Murat 1453’ te Edirne’de Darulhadis yaptırmıştır.
Mekke dönemi hadis öğrenim-öğretim mekanı………..Darul Erkam
Rical Mücemleri biçiminde isimlendirilen kitaplar…………..Ravi Biyografileri’dir.
Anadoluda ilk Darulhadis…….Çankırı (Taşmescid) Darulhadisi
Cumhuriyet döneminde Enderun mektebinde hadis öğrenimi yapılmaz.
İslamda ilk yatılı eğitim –öğretim kurumu………….Suffe
İlk örgün hadis öğrenim yeri …..Mescidi Nebevi
Mukaddimun döneminin aşamaları: **Tesbit ** Tedvin **Tasnif
Fatihin hocasuı ve kendi adına Darulhadis yaptıran ………………Molla Gürani
En son vefaat ettiği bilinen sahabi……………..Amir b. Vasile el-Leysi
Sünnet sözcüğünün sözlük anlamı =Hayat Tarzı = gelenek = Çığır = Adet (benzemek değil)
Bir kitaptaki hadislerin temel hadis kaynaklarındaki yerlerini tesbit ederek değişik açılardan tenkitini ve değerlendirmesini yapmaya………..Tahric adı verilir.
Cumhuriyet döneminde yazılan ilk hadis kitabı niteliği taşıyan ve Diyanet işleri başkanlığınca defalarca basılan eser……………..Sahih Buhari Muhtasarı’dır.
Mamer b. Raşid’in yazmış olduğu hadis kitabı…………………Cami (Günümüze ulaşan en eski cami türü)
‘’Cami’’ türü eserler: (Darakutni’nin Süneni cami türü eserlere girmez.)
Buharinin Sahihi
Müslimin Sahihi
Tırmizinin Süneni
Rebi b.Habibin Camisi
Kütübi Sitte müeliflerinin hadisleri eserlerine almak için esas aldıkları prensipleri belirleme esen alim ve eserleri………………………..İbnül Kayserani ,Şurutül –eimmetis -sitte
Hadislerin baş tarafından bir kısmı zikredilmek suretiyle sahabe adına ya da hadis yazınıne göre alfabetik olarak düzenlenen eserlere………………Etraf adı verilir.
Hadis kaynaklarına basit ulaşmak……..Etraf
Oryantalistlerin ilk ortaya çıkışındaki en önemli faktör ………Hıristiyenlığı yayma arzularıdir.
Mehmet Sofuoğlu hem de Ahmet Davutoğlu tarafından Türkçeye tercüme edilen eser hadis kitabı………………Sahihi Müslim
Molla Güraninin Buhari şerhi…………el-Klevserul –cari ila riyazül -Buhari
Rivayet döneminden günümüze gelmeyen bazı kitaplarda bulunan hadislere ……..Zevaid tür eserlerle ulaşılabilir.
Muvattanın şerhi……….Tenvirül -Havalik
Halk arasında hadis diye meşhur olmuş sözler ile ilgili …..el-Makasıdül –Hasene –Keşfül -Hafa
Temel hadis kaynaklarını tamamlamak amacıyla yazılan el-Müsnedül –mustahrec ala Sahihil –İmam Müslim
El-Mücteba isimli hadis kitabı…………Nesai’nindir.
Muhtar es-Sakafi’nin en fazla reaksiyon çeken yönü……Peygamberlik iddeasında bulunması
Suyuti ,Tedribür-Ravi…………Hadis Usulü kitabıdır.
Hadislerin yazılmasına daha fazla genç sahabiler ile Yemen kökenli bazı sahabilerin katılmış olması……………….Hadislerin yazılması meselesinde zihniyetin etkisini gösterir.
Mürsel hadisin zayıf hadis sayılmasının nedeni………………………..Tabıundan olan ravisinin hadisi almış olduğu kimseyi zikretmemiş olmasıdır.
Sika bir ravinin , aynı hadiste diğer sika bir ravinin rivayetinden çok olarak naklettiği kısma ……….……Ziyade adı verilir.
Sahih ve hasen hadisin şartlarından birini ya da bir kaçını taşımayan hadislere ………….Zayıf hadis adı verilir.
Gerekli tüm şartları taşıdığı halde bir ravisinin zabt özelliği eksik olan ,bununla birlikte destekleyici diğer bir rivayette bulunamayan hadise…………….Hasen li-zatenh adı verilir.
‘’Takyidü’l-ilm’’ tamlamasındaki ilim kelimesi ……………………Hadis anlamında kullanılmıştır.
Kusan kişinin Abdest almasıy ile ilgili zayıf hadisle amel eden kişi………………….İmam Şafii
Mekkede yasaklanan zaman da namaz kılmanın caiz olduğuna dair zayıf hadisle …...... İmam Şafii amel etmiştir.
Ele alınan bir hadisin sahabeden itibaren senedin her halkasındaki ravi dışında diğer ravilerinin olup olmadığının araştırılmasına……………………..İtibar adı verilir.
Bir hadisi aynı hocadan rivayet eden sika ravilerden birinin , o hadisi arkadaşlarından ayrı olarak bir fazlalıkla rivayet etmesine ……………………..Ziyadetu’s-sıka adı verilir.
Hz. Peygamber ,Dıhye b.Halife’yi elçi olarak …………………………Rum Melik Herakliosa göndermiştir.
Haber-i Vahid : Ravi sayısı Mütevatür hadisin ravi sayısına ulaşamayan hadislerdir.
Hadis uydurduğu belirleme edildiği için asılmak üzereyken ‘’Dininizde helali haram ,haramıda helal göstermek üzere 4000 hadis uydurdum’’ diyen……….Abdülkerim b. Ebü’-Avca
Alimlerin çoğuna göre mütevatir haber …………….Zaruri bilgi meydana getirir.
Nazmü’l-mütenasir , mine’l-hadisil mütevatir isimli eserler………………..Muhammed b. Cafer el-Kettani
Hadis Kitabı Okuma Usulleri:
Okuyup geçme tekniği:tarıku’s-serd
Açıklama ve Araştırma Yöntemi:tarıku’l-hal ve’l-bahs
Geniş açıklamalı Yöntem :tariku’l-im’an
Rivayet metotlarının hepsine delalet eder………………..An
Nakli/normatif ilim…………………..Tasavvuf
Müksirûn Sahâbîler: 1000’den çok hadis rivâyet etmiş sahâbîler için kullanılan bir terimdir.
*** Ebû Hureyre: 5374 hadis *** Abdullah b. Ömer: 2630 hadis ***Enes b. Mâlik: 2286 hadis
*** Hz. Âişe: 2210 hadis *** Abdullah b. Abbâs: 1660 hadis ***Câbir b. Abdullah: 1540 hadis
***Ebû Saîd el-Hudrî: 1170 hadis
Mukıllûn Sahâbîler: Rivâyetleri 1000’e ulaşmayan hadis rivayet etmiş sahabilere adı verilir.
Nakil döneminde hadis alam metodu……………………………İcazet
Güvenilir ravilerin hadisine aykırı hadis rivayet etmek ……………Muhalefet açısından bir cerh nedenidir.
Yazıdan kaynaklanan hataları engellemek amacıyla tasarlanan metod…………………Sema
Hadis hocasının hadislerini okuması , talebenind ebizzat ondan işiterek almasını ifade eden teknik…………………………...Sema
Rivayet döneminde hadislerin öğrenilip rivayet edilmesi için makul görülmeyen ve oldukça az kullanılan metotlar…………………………………. İ’lam –Vasiyyet –Vicade
Hadis usulünde yaygın kullanışa mgöre Haberi Vahid……………………..ravi sayısı 3-9 kişi de olsa mütevatir hadis derecesine ulaşmayan hadistir.
Hanefi alimlerinden Burhaneddin el-Merğinani’nin el-Hidayesi üzerine yapılan tahric çalışması………………..Mahmud Tahhan’ın Usulu’t-tahrici
Vodvan kasabasında doğup ömrünün üçtebirini Diyobend ‘de geçiren , el-Medresetül-Eminiyye adlı bir okul açan ve Kadiyanilik (Mirza Gulâm Ahmed tarafından Hindistan'ın Pencap eyâleti sınırlarında kalan Kadiyan kasabasında kurulan dinî hareket ) hareketine karşı mücadele veren alim……..Muhammed Enver Şah Keşmiri
Sika olup olmadığı bilinmeyen bir ravi ile ilgili rical kaynaklardan ……………Tehzibul-Kemal’e bakılır.
Bir hadisi maklub olarak rivayet eden, kimse …………..Duruma göre zabt ya da adalet yönünden ya da her iki yönden cerh edebilir.
İslam dinine olan düşmanlığı sebeiyle hadis uyduran kimselere……..Zındık adı verilir.
Sehiv secdesinden bahseden rivayetler ……..Manevi mütevatir hadislere girerler.
Peygamberlerin ismet sıfatı özelliklerinden değildir……………Vahiy yoluyla Allah’tan buyruk almamaları
Mükaddimun döneminin hadis tarihi aşamaları………1-Tespit 2-Tedvin 3-Tasnif
Tamamlayıcı mahiyette olan , temel hadis kaynaklarını esas alarak anlarda bulunmayan hadisleri toplamak üzere yazılan eserler ……Müstedrek adı verilir.
Hadis tenkidinde ılımlı davranan münekkidlerden………………….Buhari
Hadisi direkt olarak sahifelerden rivayet eden ravilere ………………Sahafi adı verilir.
Müellif nüshalarıyla karşılaştırılarak tashih edilen ve muhtelif zaman hocadan okunup rivayet hakkı alınan nüshalara……………………….Asl adı verilir.
Aşırı cerh sebei sayılmaz……………………..Ravi’nin senedden düşmesi
Hadisin ezberden ya da bir kitaptan usulüne makul olarak rivayet edilmesine ……………Eda adı verilir.
Hadis ilminin temel amacı……………………..Hadislerin makbul olanlarının makbul olmayanlarından ayırmak.
İslam alimlerinin büyük bir çoğunluğu tarafından kabul gören icazet türü……….Muayyen (belirli) İcazet
Zayıf olduğu ile ilgili hadis alimleri arasında ittifak bulunmayan , bazılarına göre zayıf bazılarına göre de zayıf ılmayan hadislere………………….Muza’af adı verilir.
Hz. Peygambere Allah Tarafından verilmiş görevler: (İsmet değildir.Bu peygamberlerin sıfatıdır.)
***Tezkiye ***Beyan ***Tebliğ ***Tebyin
Şeri /Nakli ilimler :***Fıkıh ***Kelam ***Hadis ***Tefsir (İslam tarihi değildir)
Sahabiler fiili sünnetleri genelde………..Görme yoluyla öğrenmişlerdir.
Hasen hadisler örnekleri daha fazla ………………..Sünen kitaplarında bulunur.
Rihle geleneğinin başlamasında……………………..Sahabenin çeşitli bölgelere dağınık hale gelmesi etkili olmuştur.
Güvenilir ravilerin hadisine aykırı hadis rivayet etmek…………………Muhalefet açısından cerh nedenidir.
Rivayetlerinde çok hata yapan ravi……..Hıfz yönünden cerh edilir.
Ahad - Haberle amael etmeyi kabul etmeyen mezheptir………………..Hariciler
Muallak hadisin zayıf sayılmasının sebebi………………………….Senedinde ravi eksikliği bulunması
Aşırı cerh sebei sayılmaz…………………………Ravinin sendden düşmesi
Bir hadisin diğer bir rivayetinin olup olmadığını araştırmaya………………….İtibar adı verilir.
İcazet metoduna delalet etmek üzere en fazla kullanılan lafız………………….Ecazeli (bana icazet verdi)
Hadisin hocadan hangi rivayet metodu ile alındığını ifade eden tabir…………….Rivayet Lafzı
RÂVÎ:Râvî kelimesi, sözlükte sulamak, taşımak, nakletmek, iletmek gibi anlamlara gelir. Kavram olarak geniş anlamıyla rivâyet eden demektir. Hadis ilmi’nde, belli usullere göre hadisi alıp (tahammül), bu usullere makul rivâyet lâfızları kullanarak diğerlarına nakleden (eda) kimseye adı verilir.
İlk Râvî Tabakaları
Sahâbe Hz. Peygamber’i, ona iman etmiş olarak gören (ru’yet) ya da onunla karşılaşan (lika) ve müslüman olarak ölen kimse demektir.Sahabelerin net sayısı bilinmemektedir.
Tâbiûn: Hadis ilminde, mümin olarak bir ya da daha çok sahâbi ile karşılaşan ve müslüman olarak ölen kimseye tâbiî adı verilir.Hadis rivayetini şifahi (sözlü) olarak sürdürmemişlerdir.
Muhadramûn: Hadiste, Câhiliyye ve İslâm devirlerine yetişip Hz. Peygamber zamanında müslüman olmasına rağmen onu görememiş kimselere adı verilir. Sahabeyi görmüş olmaları bakınmından tabiine benzerler.
Etbâu’t-tâbiîn Mümin olarak tâbiînden bir ya da birkaç kişiyle karşılaşan ve müslüman olarak ölen kimse demektir.
Tabiunlardan olan Medîneli yedi kişi, Fukahâ-i seb’a diye meşhurdur. Bunlar, 1. Saîd b. el-Müseyyeb, 2. Kâsım b. Muhammed, 3. Urve b. Zübeyr, 4. Hârice b. Zeyd, 5. Ebû Seleme b. Abdurrahman, 6. Ubeydullah b. Abdullah b. Utbe ve 7. Süleyman b. Yesâr’dır.
Râvîlerin Özellikleri : Bir hadisin kabul edilebilmesi için râvîsinde iki temel özelliğinin bulunması gerekir. 1. Adâlet
Adâletin Unslinkarı Adâletin beş nedenu vardır: 1. İslâm 2. Bülûğ 3. Akıl 4. Mürüvvet 5. Fısktan Uzak Durmak/Takva
Adâleti Tesbit Yolları
A. Şöhret: Başta dört mezhep imamı ve kütüb-i sitte müellifleri olmak suretiyle, öteden beri İslâm
toplumunda gönüllerde taht kurmuş birçok âlim ve muhaddisin adâleti bu şekilde bilinmektedir. B. Tezkiye : Kendisi âdil olan bir kimsenin, âdil olup olmadığı bilinmeyen bir şahsı temize çıkarması
anlamına gelen tezkiye, ta’dîl kelimesi ile eş anlamlıdır. Tezkiyede bulunan kimseye müzekkî adı verilir.
2. Zabt:Râvînin ezberden rivâyet ediyorsa hadisi iyice ezberlemesi, kitaptan rivâyet ediyorsa kitabını birçok
değişikliğe karşı koruması, hadisi mana olarak rivâyet ediyorsa kullandığı lâfızların ne anlama geldiğini
bilmesi, kısaca rivâyet konusu ile ilgili duyarlı, dikkatli ve bilgi sahibi olmasıdır. Muhaddisler, zabtı, hıfz
(ezberleme) zabtı (zabtu’s-sadr) ve kitap zabtı (zabtu’l-kitâb) diye iki ksımda ele almışlardır.
Zabtın Unslinkarı:
Teyakkuz:Râvînin rivâyetlerini iyi bilmesi, tanıması ve diğerlarının rivâyetlerinden
ayırdedebilme dikkatini göstermesidir.
Hıfz: Hıfz, râvînin ezberleme güç ve yeteneği, hadisi tam ve sağlam bir biçimde ezberleyip
aklında tutma kabiliyeti demektir.
3. Kitabı Korumak:
4. Mana ile Rivâyette Lâfızların Anlamını Bilmek
Zabtı Tesbit Yolları : Bir râvînin zabt sahibi olup olmadığını anlamanın başlıca iki yolu vardır: 1.Mukayese: Bir hadisin farklı rivâyetlerinin bir araya getirilip birbirleriyle karşılaştırılması demek olan mukayese, o hadisin sıhhat derecesinin tesbitinde olduğu gibi râvî ya da râvîlerinin zabt seviyelerinin belirlenmesinde de oldukça önemlidir 2.İmtihan:Râvîlerin rivâyet bilgilerini haberli ya da habersiz olarak yoklamaktır.
Zabtı Bozan Haller *** Hadis öğrenim ya da öğretimi esnasında uyuklamak,
***Sahîh bir nüsha ile karşılaştırılmamış kitaptan hadis rivâyet etmek,
***Telkine açık olmak,
***Çokça şâz ve münker hadis rivâyet etmek ve
*** Rivâyet hatalarında inadına direnmek .
Râvîde Görülen Kuslinkar:Metâin-i aşere on cerh noktası) denilen bu kuslinkar şunlardır: Adâlet Sıfatıyla İlgili Kuslinkar 1 .Kizbü’r-râvî ( Yalancılık) 2. İttihâmu’r-râvî bi’l-kizb ( Yalancılıkla itham) 3. Fısku'r-râvî ( fâsıklık) 4. Bid’atü’r-râvî ( Bid’atçılık) 5. Cehâlet
Zabt Sıfatıyla İlgili Kuslinkar 1. Kesretü’l-ğalat ( Çok hata yapmak) 2. Fartu’l-ğafle ( Çok yanılmak) 3. Vehim ( Yanılma) 4. Muhâlefetü’s-sikât ( Sika râvîlere muhalefet)
5. Sûü’l-hıfz ( Kötü hâfıza)

Hadis Öğrenim ve Öğretim Metotları:Hadis âlimleri hadis rivâyetinde en fazla semâ’ ve kırâat metotlarını kullanmışlardır.
Semâ’ ve Kırâat:
Semâ, hadis hocasının (şeyh) hadislerini okuması, talebenin ya da talebelerin de bizzat ondan işiterek hadisleri alması anlamındadır.
Kırâat, Terim olarak kırâat, talebenin hadisleri bizzat hadis hocasına okuması ya da başka birinın okuduğunu işitmesi suretiyle hadisi almasıdır.
İcâzet, Münâvele ve Mükâtebe
İcâzet, semâ’ ve kırâat olmaksızın hadis âliminin belirli şartlar dahilinde tüm ya da bir kısım rivâyetlerini öğrencisinin rivâyet etmesine izin vermesidir.
1.Muayyen (belirli) icâzet:İslam alimlerinin çoğunluğu tarafından kabul görmüş.
2. Kitap belirtmeden verilen icâzet:
3. Umumî icâzet:
4. Belirsiz bir kitap için ya da belirsiz bir kişiye verilen icâzet
5. Şarta bağlı icâzet
6. Doğmamış çocuğa verilen icâzet:
7. Mümeyyiz olmayan çocuğa verilen icâzet:
8. İleride elde edilecek rivâyetlere verilen icâzet:
9. İcâzetle elde edilen hadisleri ya da kitabı rivâyet etmeye verilen icâzet:
Münâvele hadis hocasının hadislerini ihtiva eden kitabını rivâyet etmesi için talebesine elden vermesi ya da kitabın kendisine ait olduğunu ifade etmesi demektir.
icâzetli
icâzetsiz.
Mükâtebe hadis hocasının rivâyet hakkı bulunan hadislerinin tamamını ya da bir kısmını yakında veya uzakta bulunan bir kimseye yazıp göndermesidir.
İ’lâm, Vasıyyet, Vicâde
İ’lâm:Hadis hocasının hadis ya da hadis kitabını rivâyeti için herhangi bir açıklamada bulunmadan öğrenciye göstererek bunları semâ’ yoluyla aldığını ifade etmesidir.
Vasıyyet : Hadis hocasının rivâyet ettiği bir kitabı, ölümünden ya da seyahate çıkmadan önce birisine vasıyyet etmesi mânasında kullanılmaktadır.
Vicâde :Bir kişinin herhangi bir râvînin, hadis kitabı müellifinin el yazısı ile yazılmış kitabını ya da bazı hadislerini bulup ele geçirmesine adı verilir.
Rivâyet Lafızları:
Rivâyet Metotlarının Hepsine Delâlet Eden Rivâyet Lafızları (An: falandan).
Semâ,
Semi’tü (işittim en üstünü ) heddeseni (bana rivayet etti) haddesena (bize rivayet etti)
Kırâat
Kara’tü (falan kimseye okudum.) Kara’na ala fülan (falan kimseye okuduk)
Kurie ala fülan ve ene şahidün ev esmau (Falan kimseye okundu bende şahit oldum dinledim.)
Aradtü(arz ettim) Ahbereni (bana haber verdi) Ahberena (bize haber verdi)
İcâzet
Ecazeli (bana icazet verdi) Enbeena (bize haber verdi) A’tani (bana verdi)
Habbereni , Habberena ( bana ve bize haber verdi)
Münâvele
A’tani (bana rivayetlerini verdi) Defaa ileyye kitabehu (falan bana kitabını verdi)
Mükâtebeü
Ketebe ileyye fülan (falan bana yazdı)
Vasıyyet
Evsa ileyye (bana vasiyet etti)
Vicâde
Vecedtü (buldum) beleğani (bana ulaştı) kara’tü fi kitabi fülan (falanın kitabında okudum)
………………..HADİSLERİN TASNİFİ ………….
MÜTEVÂTİR : Mütevâtir sözlükte, araya zaman girmekle birlikte nettiye uğramaksızın, devam etmek, birbiri ardınca gelmek anlamına gelmektedir.
Şartları: Üç şart gereklidir:
1. Hadisin kalabalık bir topluluk tarafından rivayet edilmesi ve bu topluluğun her nesilde
tevatür sayısının altına düşmemesi.
2. Bu kalabalığın yalan üzerine birleşmelerinin aklen ve âdeten mümkün olmaması.
3. Haberi nakleden kişilerin o haberi bizzat kaynağından işitmeleri ya da olayı kendi
gözleriyle görmeleri.
Çeşitleri: (Mütevatür haberin çeşitlerinden ilk bahseden alim İsa b. Eban)
1. Lafzî Mütevâtir: Bütün rivayetlerinde lafızları aynı olan yani, Hz. Peygamber’in ağzından çıktığı biçimde bize ulaşan hadislerdir.
2. Ma‘nevî mütevâtir: Râvîlerin, aralarında müşterek bir nokta olan çeşitli hükümleri ya da bilgileri tek tek lafızlarla nakletmeleri biçiminde meydana gelen ortak manaya adı verilir.

HABER-İ VÂHİD: Haber-i vâhid ise, herhangi bir tabakada râvî sayısı, mutevatir hadîsin râvî sayısına ulaşamayan hadîstir. Bunlar da Hz. Peygamber’e ait olup olmama olasılığıne göre başlıca iki kısma ayrılırlar:
Makbûl Hadisler: Hz. Peygamber’e ait olma olasılıki fazla olan hadislere makbûl adı verilir. Makbûl hadîsler sahîh ve hasen diye ikiye ayrılırlar.
1. Sahîh Hadîs: Senedinin başından sonuna kadar sika (adâlet ve zabt sahibi) râvînin sika râvîden rivayet ettiği, şâzz ve muallel olmayan hadîstir. Bu tarife göre sahih hadisin dört özelliği bulunmaktadır:
Râvîlerinin sika olması,
Râvîleri arasında kopukluk olmaması yani senedin muttasıl olması,
Şâzz yani diğer sika râvîlerin rivayetlerine aykırı olmaması
Muallel yani sahihliğine zarar verecek gizli bir eksikliğinun olmaması.
Sahih hadisler iki kısma ayrılır:
a) Sahih li-zâtihi: sahihlik özelliklerini bizzat taşıyan hadis demektir. b) Sahih li-gayrih: Sahihlik niteliğini, zikredilen özellikler kendisinde bizzat bulunmadığı
için, diğer bir hadisin desteği sayesinde kazanan hadistir.
2. Hasen Hadîs: sahih hadisin tüm niteliklerini taşıdığı halde râvîlerinden birinin ya da bir kaçının zabt sıfatı tam olmayan hadistir. Hadis tarihinde bu terimi meşhur eden alım Tirmizî olmuştur. Hasen hadis de iki kısma ayrılır: a) Hasen li-zatenh: Hasenlik özelliklerini bizzat taşıyan hadise adı verilir. b) Hasen li-gayrih:Aslında zayıf olan ama diğer bir hadisin desteği sayesinde hasen . niteliğini kazanan hadise adı verilir
Merdûd Hadisler: Hz. Peygamber’e ait olma olasılıki az olan hadislere merdud adı verilir. Merdûd hadîsler zayıf hadislerdir. Bu kısma uydurma (mevzû) hadisleri eklemek de mümkün olabilir.
1. Mürsel : Tâbiînin direkt olarak Hz. Peygamber’den (sav)naklettiği hadis demektir. Hasan-ı Basrî’nin mürsel rivayetleri çok zayıf bulunurken Saîd ibnü’l-Museyyeb’in bu tür rivayetleri makbul sayılmıştır.
2. Munkatı’: Munkatı’ Arapçada, kesik ve kopuk anlamına gelir. Hadis ilminde, senedinde sahabeden sonra bir ya da peşpeşe olmayarak, birkaç râvî atlanmış olan hadîse adı verilir.
3. Mu‘dal: Hadis ilminde, senedinde peş peşe iki ya da daha çok râvî atlanmış olan hadîs demektir.
4. Mu’allak: Senedinin müellif tarafı, bir ya da birkaç râvîsi atlanmış gibi eksik olan hadîstir. el-Buhârî’nin el-Câmiu’s-sahîh adlı kitabında bu tür hadisler çoktur.
5. Müdelles: Hadis ilminde, bir eksikliği ya da ekseriya güzel görülmeyen bir özelliği gizlenerek onun bulunmadığını zannettirecek biçimde rivayet edilmiş olan hadîs demektir.
6. Mu‘allel: Hadis ilminde, yalnız işin uzmanı âlimlerin fark edebileceği ve sahihliğe zarar veren gizli bir eksikliği (illeti) bulunan hadîse adı verilir. Bu âlimler arasından Ali ibnü’l-Medînî. Ahmed b. Hanbel, ed- Dârimî, el-Buhârî, Ebû Hâtim er-Râzî, Tirmizî ve Dârekutnî’yi zikredebiliriz.
7. Muzdarib: Hadis ilminde, birbirlerine zıt olmakla birlikte birini diğerine tercih imkânı bulunmayan hadîslerden her birine verilen isimdir.
8. Maklûb: Hadis ilminde, sened ya da yazınındeki kelime ya da cümleler arasında yer değişikliği yapılmış olan hadîse adı verilir.
9. Şâzz- Mahfûz: Hadis ilminde, sika bir râvînin kendisinden daha sika olan bir râvîye ya da râvîlere zıt olarak rivayet ettiği hadîs demektir. Mukabilindeki hadîse yani sika râvîlerin hadisine ise mahfûz adı verilir.
10. Münker-Ma‘rûf: Hadis ilminde ise zayıf bir râvînin kendisinden daha iyi durumda olan râvîye aykırı bir biçimde rivayet ettiği hadîs demektir. Mukabilindeki hadîs yani râvîsi daha kuvvetli olan hadis ma‘rûf ismini alır. Sadece zayıf bir râvî tarafından rivayet edilen hadis de, sika râvîlerin rivayetine aykırı olmasa bile, münker adını alır.
11. Metrûk:. Hadis ilminde Hz. Peygamber’e (sav)yalan isnadda bulunmakla itham edilen (muttehem bi'l-kizb), ya da çok hata yapan (fâhışu'l-ğalat) ya da çok dalgın olan (fartu'l-gaflet) râvînin rivayet ettiği hadîse adı verilir.

ZAYIF HADİSLER : Sahih ve hasen hadis için aranan şartlardan birini veya birkaçını taşımayan hadislere zayıf hadis adı verilir. Âlimlerin çoğunluğunun zayıflığında ittifak etmediği bir hadise zayıf hükmünü verme konusu ile ilgili ihtiyatlı davranılmalıdır. Nitekim bu ayırıma dikkat çekmek için muza‘af hadis biçiminde bir kavram ortaya çıkmıştır. Muza‘af hadis zayıf hadisten üstündür.
Hadislerin şiddetli zayıflık nedenleri :
Râvînin yalancılığı (kezzâb),
Yalan söylemekle itham edilmesi (müttehem bi’l-kizb),
Çok hata yapması (fuhş-i galat),
Fıskı ve hadisin şâz olması aşırı cerh nedeni kabul edilmiş
Zayıf bir hadisin birden çok senedle rivayet edilerek zayıflıktan çıkması için iki şart ileri sürülmüştür: 1. Hadarzui zayıflık aşırı cerh nedenlerine dayanmamalı yani hadisin zayıflığı şiddetli olmamalıdır, 2. Takviye eden diğer senedler (tarîk) kuvvet bakımından takviye edilen senedle ya aynı seviyede ya da
daha üstün olması gereklidir.
Zayıf hadisle amel konusu bazı kaynaklarda üç başlık durumunda toplanmaktadır: 1. Hiçbir biçimde zayıf hadisle amel edilmez, 2. Mutlak olarak amel edilir, 3. Bazı şartlarla amel edilir.
MEVZÛ HADİSLER : Söylemediği ya da yapmadığı halde Hz.Peygamber’e (sav) nispet edilen söz ve işler ile ilgili haberdir.


Uydurma Sebepleri
a) İslâm Düşmanlığı
b) Irk ve Mezhep Yanlılığı
c) Maddi Yarar Elde Etme Hırsı
d) İslâm’a Hizmet Arzusu
Uydurma Hadisin Belirtileri
Râvîdeki Belirtiler:
Metindeki Belirtiler


Hadis Uydurmaya Karşı Yapılan Mücadele
Genel olarak tenkide uğramış râvîleri:Özel şeklinde de hadis uyduran ya da bununla suçlanan kimseleri belirleme edip tanıtmak.
İbn Hibbân’ın Kitâbü’l-mecrûhîn’i ile İbn Adî’nin el-Kâmil fi’d- du‘afâ’sı genel olarak tenkide uğramış râvîlere dair yazılmış eserlerdir.
Burhâneddîn el-Halebî’nin el-Keşfü’l-hasîs ammen rumiye bi-vaz’i’l-hadîs adlı eseri ise yalnızca hadis uyduranları tanıtmaktadır.
Uydurma hadisleri tanıtmak
el-Mevzû‘ât:
Mevzû‘ât, Ebu’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’nin uydurma olduğu belirleme edilen 1850 haberi fıkıh hususlarına göre bir araya getirdiği eseridir.
Suyûtî el-Leâli’l-masnû‘a fi’l-ehâdîsi’l-mevzû‘a isimli kitabını İbnü’l-Cevzî’nin söz konusu eserindeki hata sonucurı ortaya koymak amacıyla kaleme almıştır.
Tenzîhu’ş-şerî‘a:
Arrâk tarafından telif edilen eserin tam adı Tenzîhu’ş- şerîati’l-merfû‘a ani’l-ahbâri’ş-şenî‘ati’l-mevzû‘a’dır. Eser İbnü’l-Cevzî ve Suyûtî’nin yukarıyada tanıtılan iki kitabını ihtisar edip onlarda bulunmayanları da ilâve ederek fıkıh hususlarına göre bir araya getirmektedir.
Ali el-Kârî’nin el- Esrârü’l-merfû‘a fi’l-ahbâri’l-mevzû‘a’sı 625 uydurma rivâyeti alfabetik olarak zikretmektedir. Eser, halk dilinde dolaşan rivâyetlerden yalnızca uydurma olanlarını derlemek amacıyla yazılmıştır.
Şevkânî’nin el-Fevâidü’l-mecmû‘a fi’l-ehâdîsi’l-mevzû‘a’sı ise mevzû hadisler ile ilgili kendisinden önceki eserlerin bir özeti ve değerlendirmesi mahiyetindedir. 1423 uydurma rivâyeti hususlarına göre vermektedir.
Metnin Özelliklerine Göre Sınıflandırmalar
1. Kudsî : Yüce Allah’a, Kur’an olmayarak nispet edilen söz ve iş ile ilgili hadis demektir. Kudsî hadîs yerine rabbânî hadîs ya da ilâhî hadîs de adı verilir.
2. Merfû : Hadis ilminde Hz. Peygamber’e (sav) ait olduğu söylenen söz, iş ya da herhangi bir durum ile ilgili hadis demektir. Hadis denince ilk akla gelen bu manadır.
3. Mevkûf: Bir sahabiye ait olduğu söylenen söz ve iş ile ilgili hadise adı verilir.
4. Maktû’: Tâbiûndan birine ait olduğu söylenen söz ve iş ile ilgili hadis demektir.
5. Muhkem: Hadis ilminde, kendisine zıt mânâda sağlam bir hadîs ya da şer’î bir delil bulunmayan yani diğer dînî delillerle çelişmeyen hadîs demektir. Hadislerin büyük çoğunluğu böyledir.
6. Muhtelifu’l-Hadîs: Başka bir hadise ya da dinen makbul bir delile/bilgiye zıt olan, çelişen hadise adı verilir. Böyle bir durumda başlıca dört olasılıkden biri söz konusu olabilir: Nesh, Tercîh, Te’vîl, Tevakkuf.
Senedin Özelliklerine Göre Sınıflandırmalar
1. Muttasıl: Senedinde başından sonuna kadar râvî düşmesi bulunmayan, isnad zinciri nettisiz olarak devam eden hadîs demektir.
2. Mu‘an‘an: Senedindeki bir ya da birden çok râvî ile hadisi aldıkları hocalara arasında (AN )edatı bulunan hadislerdir.
3. Muennen: Senedindeki iki ya da daha fazla râvî arasında (ان) (EN )bulunan hadistir. 4. Haber-i Vâhid: Haber-i vâhid, mütevâtir olmayan hadis demektir. Başka bir ifade ile hadisler mütevâtir olup olmama bakımından ikiye ayrılırlar: 1- Mütevâtir hadisler. 2- Haber-i vâhid olan hadisler. Hadislerin büyük kısmı bu tür haberlerden oluşur.
Haber-i vâhid olan hadisler kendi içinde meşhûr, azîz, ferd ve ğarîb biçiminde kısımlara ayrılırlar. a. Meşhûr ve Müştehir: asgarî üç râvî tarafından rivayet edilmiş olan hadîse adı verilir.
b. Azîz: en az iki râvî tarafından rivayet edilmiş olan hadîs demektir.
c. Ferd: râvî sayısı bire düşen hadîs demektir. d. Garîb: aynı biçimde herhangi bir yönden farklılık gösteren ya da tek kalan hadîs demektir.
5. Âlî/ Nâzil:Bir hadisin farklı senedleri arasında, râvî sayısı diğerlerine göre hakikaten ya da hükmen az olanına âlî, râvî sayısı çok olanına nâzil adı verilir.
Sened ve/ya da Metninin Müşterek Özelliklerine Göre Sınıflandırmalar
Müsned: Bu terimi el-Hatibu’l-Bağdadi ise, senedinde râvî düşmesi bulunmayan hadis olarak tanımlamıştır.
Müdrec: Sened ya da yazınıne, aslında bulunmayan bir şey eklenmiş olan hadîse adı verilir.
Musahhaf ve Muharref: Sened ya da yazınınde noktalama ve harekeleme hatası yapılmış olan hadise musahhaf, harf hatası yapılmış olan hadise ise muharref adı verilir. İlk asırlarda hepsi için musahhaf kelimesi kullanılıyordu.
Mutâbi‘ – Şâhid: Mütâbi’ aynı hadisin farklı bir rivayeti, şâhid ise aynı manada söylenmiş diğer bir hadistir.
 
Üst