ÜNİTE 1

Felsefede bilgi çalışmasına “Epistemoloji” denir.

Rasyonalizme göre bilginin kaynağı akıldır.

Pozitivizme göre bilimsel bilgi dışındaki bilgilerin doğruluğu ve değeri tartışılabilir.

Pragmatizme göre fayda sağlayan bilgi doğrudur.

Gündelik bilginin gerçekliliği ve doğruluğu kişisel deneyime dayanır.

Dini bilgi eleştiriye ve sorgulamaya kapalıdır.

Bilimsel bilgi sistemli ve genel geçer sonuçlara ulaşmak isteyen bilgi türüdür.

Matematik ve mantık formel bilimleridir.

•Herşeyden önce insanoğlunun merakını giderme, varlığını devam ettirme ve karşılaştığı zorlukların üstesinden gelmek için tek ve biricik gücü olan "bilgi" sorgulayan insanın merak ettiği çevre ile çeşitli şekillerde kurduğu ilişkinin sonucudur. 0
•Bilgi çokçeşitli şekillerde elde edilmekle beraber çok değişik kaynaklardan da gelmektedir. Elde edilen bilgiler kaynağına göre "epistemoloji" (bilgi felsefesi) içerisindeki bilgi akılmarını oluşturmaktadır.
•0İnsanın elde ettiği bilgiler elde ediliş biçimi, kullanım alanı, kesinliği ve güvenilirliği gibi kriterler baz alınarak çeşitli türlere ayrılır ve her bilgi türü kendi içerisinde incelenir. Deney ve gözlemden gelen bilgileri bilimsel bilgi adı altında toplarken inançtan gelen bilgiler dini bilgi olarak toplanmaktadır. Benzer şekilde gündelik bilgi, sanat bilgisi ve teknik bilgi gibi birçok bilgi türü bulunmaktadır.
•Bu bilgi türleri ve bilgi aklımları hem bilimlerin ortaya çıkmasına hem de bu bilimlerin kullandıkları yöntemlerin oluşmasına etki etmektedirler.

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Herhangi bir konu ile ilgili ham verilerin bir araya gelmesi ile oluşan açıklayıcı

ifadeler bütününe ne denir?

a) Pozitivizm

b) Bilgi

c) Kritisizm

d) Pragmatizm

e) Fenomonoloji











2. “Epistomoloji” en yalın haliyle ne anlama gelir?

a) Varlık felsefesi

b) Değerler felsefesi

c) Bilgi felsefesi

d) Ahlak felsefesi

e) Sanat felsefesi



3. Düşünce tarihinin büyük filozofu Sokrates hangi bilgi akımının temsilcisi kabul

edilir?

a) Rasyonalizm

b) Empirizm

c) Pozitivizm

d) Pragmatizm

e) Kritisizm



4. Doğru bilginin kaynağının “duyum, deney ve tecrübe” olduğunu savunan bilgi

akımı aşağıdakilerden hangisidir?

a) Kritisizm

b) Olguculuk

c) Rasyonalizm

d) Fenomonoloji

e) Emprizm



5. Günümüzde özellikle Amerikan ve Avrupa toplumlarında kabul gören

Pragmatist felsefe ne anlama gelmektedir?

a) Akılcılık

b) Deneycilik

c) Eleştiricilik

d) Faydacılık

e) Olguculuk

6. Kişisel deneyim ve tecrübeye dayalı belli bir yöntemle elde edilmemiş bilgi türü

aşağıdakilerden hangisidir?

a) Teknik bilgi

b) Gündelik bilgi

c) Sanat bilgisi

d) Dini bilgi

e) Felsefi bilgi



7. Araştırmacının bakış açısının ve değerlerinin çalışmaya etki etmesi bilimsel

bilginin hangi özelliği ile ilgilidir?

a) Birikimsel

b) Nesnellik

c) Akıl ve Mantığa uyum

d) Doğrulanabilirlik

e) Olgusallık



8. Matematik ve mantık gibi bilim türlerinin dâhil olduğu bilgi türü

aşağıdakilerden hangisidir?

a) Teknik bilgi

b) Doğal bilgi

c) Felsefi bilgi

d) Formel bilgi

e) Dini bilgi



9. Aşağıdakilerden hangisi felsefi bilginin özelliklerinden biri değildir?

a) Kesinlik ve bitmişlik yoktur.

b) Genel-geçer değildir.

c) Çağının koşullarından etkilenir.

d) Teknolojisi yoktur.

e) Objektiftir.



10.Aşağıdakilerden hangisi bilimsel bilginin özelliklerindendir?

a) Teknolojisi yoktur.

b) İnanca dayalıdır.

c) Nesneldir.

d) Dogmatiktir.

e) Duygu, coşku ve sezgiye dayanır.



.

Cevap Anahtarı

1.B, 2.C, 3.A, 4.E, 5.D, 6.B, 7.B, 8.D, 9.E, 10.C



ÜNİTE 2

Bilimsel düşünme, tutarlılık, doğruluk ve geçerlilik içeren bir mantıksal yapıya sahiptir

Bilimin işlevleri Betimleme, açıklanma, tahmin ve kontrol şeklinde özetlenebilir.

Gözlemde araştırıcının herhangi bir müdahalesi söz konusu değilken; deneyde ise şartları araştırmacı belirler.

Popper’a göre bilimin ölçütü doğrulama değil, yanlışlama olmalıdır.

Kuhn bilimsel süreci; bilim öncesi, olağan bilim, bunalımlar ve bilimsel devrim dönemleri olarak dörde ayırır.



•Bilimsel düşünce bilgiyi arama eğilimi ve bu bağlamda teori ile pratik arasında yapılan bilinçli ayırım olarak tanımlanmaktadır. Bilimsel düşünce ayrıca bir problemin çözüm süreci olarak da betimlenmektedir. Bilimsel bilgi elde etme süreci dört ana unsur üzerine bina edilmektedir. Bunlar sırasıyla ilgili fenomen bağlamında ileri sürülen teori ve hipotezler, bunları doğrulamak için yapılan deney ve gözlemler, buradan elde edilen sonuçların değerlendirilmesi ve yorumlanması ve son olarak da konuyla ilgili mümkün olduğu kadar deney yapıp sonuçta bir teori oluşturmak ya da mevcut olan teoriyi revize etmektir.
•Bilimsel araştırma aslında “bilimi” aramadır. Araştırma bilimsel olmak zorunda olduğundan birey aslında önceden çizilmiş bir çerçeve ile karşı karşıyadır.
•Bir bilimsel çalışmanın en temel amacı, sistemli ve sağlam bir şekilde desteklenmiş açıklamalar elde etmektir.
•Bilimin oluşum süreçleri üç temele dayanmaktadır. Bunlar; bilimsel yöntem, bilimsel kuram ve bilimsel yasadır. Bilimsel yöntem de olgusal ve kuramsal süreçleri içermektedir.





•Bilimin ne olduğu, doğası, amacı, yöntemi ve onun insan hayatındaki yerinin ne olduğu konusunda çok çeşitli akımlar, kuramlar ve bakış açıları açığa çıkmıştır. Bu durum gayet olağan bir durumdur; zira bilim doğası gereği insan hayatını pek çok açıdan etkilemekte, yönlendirmekte, yaşam imkânlarını genişletmekte ve nihai anlamda insanın dünya ile kurduğu ilişkileri derinden etkileyebilmektedir. Bu bakış açıları genel olarak iki alt başlık altında toplanabilir. Bunlardan ilki “bir ürün olarak bilim” anlayışını savunan mantıkçı pozitivistler ile “bir etkinlik olarak bilim” anlayışını savunan T.Kuhn ve taraftarlarıdır.
•Kuhn bilimsel süreci; bilim öncesi dönem, olağan bilim dönemi, bunalımlar dönemi ve bilimsel devrim dönemi olmak üzere dörde ayırır.

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Aşağıdakilerden hangisi bilimin işlevleri arasında yer almaz?

a) Betimleme

b) Açıklama

c) Tahmin

d) Kontrol

e) Onaylama



2. Aşağıdaki anlayışlardan hangisi bilimin gelişimini sürekli değişen ve ilerleyen

paradigmalarla açıklar?

a) Pozitivizm

b) Etkinlik olarak bilim

c) Ürün olarak bilim

d) Metafizik

e) Empirizm



3. Aşağıdakilerden hangisi bilim için doğru bir ifadedir?

a) Bilim sadece düşünce yasalarıyla uğraşır.

b) Bilim mutlaktır.

c) Bilim dünyayı anlamada bir yöntemdir.

d) Bilim hedefi olmayan bir faaliyettir.

e) Hiçbiri





4. “Bilim sürekli olarak gelişir, durmadan daha fazla bilinmeyeni açıklamaya

çalışır.” ifadesi bilimin hangi özelliği ile ilgilidir?

a) Olgusallık

b) İlerlemecilik

c) Evrensellik

d) Genellenebilirlik

e) Nesnellik



5. Aşağıdakilerden hangisi genel anlamda bilimsel bilginin özelliklerinden değildir?

a) Rasyonel olma

b) Genel geçer olma

c) İlerleme

d) Nesnellik

e) Mutlaklık



6. Matematik nasıl bir bilimdir?

a) Formel

b) İnformel

c) Tin bilimi

d) Doğa bilimi

e) Kültür bilimi



7. “Bilimsel önermeler doğrulanarak değil, yanlışlanarak ilerler”. Yargısı hangi

filozofa aittir?

a) Marx

b) Hegel

c) Popper

d) Bergson

e) Dilthey





8. Veri toplama tekniğidir, amaca yöneliktir. Varsayımın doğrulanmasında

kullanılır.

Yukarıda sözü edilen adım hangisidir?

a) Varsayım

b) Deney

c) Tümevarım

d) Yasa

e) Gözlem



9. Aşağıdakilerden hangisi beşeri bilimlerdendir?

a) Fizik

b) İktisat

c) Kimya

d) Tıp

e) Mühendislik



10.“Birisinde kişi pasif izleyici, diğerinde ise aktif oyuncudur.” Yargısı

aşağıdakilerden hangisi için geçerlidir?

a) Bilim-felsefe farkı

b) Felsefe-sanat ilişkisi

c) Gözlem-deney farkı

d) Yasa-kuram farkı

e) Hiçbiri







Cevap Anahtarı

1.E, 2.B, 3.C, 4.B, 5.E, 6.A, 7.B, 8.E, 9.B, 10.C





ÜNİTE 3



Bilimsel araştırma kendine özgü bir yapıya ve ayrı bir dile sahiptir.

Alanyazın taramasında konu genelden özele doğru sunulmalıdır.

Bilimsel araştırma, konunun belirlenmesi ile başlamaktadır.

•Bilimsel araştırmalar sistematik, gerçek bilgiye odaklı, bilimsel düşünceyi temel alan ve sonunda raporlandırılması gereken araştırmalardır. Bilimsel araştırmalar üzerinde çalıştığı konuya kuramsal katkı sağlamak veya karşılaşılan bir soruna çözüm bulmak amacıyla gerçekleştirilmektedir. Bunun için belli başlı aşamaları içermektedir. Bu aşamaların her biri kendine özgü durumlar ve uygulamalar içermektedir. Bilimsel araştırmaların aşamaları genellikle aşağıdaki gibidir:
•Problemin belirlenmesi
•Araştırma konusunun belirlenmesi
•Alanyazın taramasının yapılması
•Problemi tanımlama
•Hipotez/araştırma sorularının belirlenmesi
•Hipotez kurma
•Araştırma sorularının belirlenmesi
•Uygulamanın yapılması
•Örneklemin tespit edilmesi ve seçimi
•Araştırma modelinin belirlenmesi
•Bilgilerin toplanması ve yorumlanması
•Verilerin toplanması
•Verilerin analiz edilmesi
•Bulguların yorumlanması
•Raporlama

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Bilimsel araştırma sürecinin hangi aşamasında araştırmanın nasıl yapılacağı

açıklanır?

a. Araştırma konusunu belirleme

b. Alanyazın taraması

c. Problemi tanımlama

d. Modeli belirleme

e. Örneklem seçimi

,





2. Aşağıdakilerden hangisi alanyazın taraması yapılırken dikkat edilmesi gereken

noktalardan biri değildir?

a) Araştırmanın problemi ile ilişkili olmalıdır.

b) Çalışmanın sonuçlarını listelemelidir.

c) Konuyla ilgili bilinen ve bilinmeyen durumlar sunulmalıdır.

d) Taranılan kaynaklar bilimsel içerikli olmalıdır.

e) Çalışmanın alanyazına sağlayacağı katkıyı gösterir çalışmalara

odaklanılmalıdır.



3. Aşağıdakilerden hangisi veri toplama araçları hazırlanırken dikkat edilmesi

gereken noktalardan biri değildir?

a) Araçlarda kullanılan ifadeler, maddeler, sorular açık ve mantıklı olmalıdır.

b) Araçlar ile elde edilen veriler, uygulanacak analiz tekniğine uygun

olmalıdır.

c) Araçlar geliştirilirken alanyazın temel alınmalı ve araştırma konusunu

yansıtmalıdır.

d) Araçlar geliştirilirken alan ve dil uzmanlarından görüş alınmalıdır.

e) Araçlar kısa sürede geliştirilmelidir ve hemen uygulanmalıdır.

4. Bilimsel araştırma süreci aşağıdaki aşamalardan hangisi ile başlamaktadır?

a. Modeli belirleme

b. Bilgilerin toplanması

c. Uygulamanın yapılması

d. Problemin belirlenmesi

e. Raporlama

5. Bilimsel araştırma ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a. Belli başlı aşamaları vardır.

b. Kendine özgü yapıya ve ayrı bir dile sahiptir.

c. Kuram temelli, nesnel, sistematik ve bilimsel düşünce temellidir.

d. Herkes tarafından yapılabilir.

e. Bir probleme çözüm bulmak için yapılabilir.

I. Araştırılabilir

II. Özgün

III. Etik

IV. Günlük

V. Bilinir

6. Araştırma konusu seçilirken …………………, ……………………, ………….. olmasına

dikkat edilmelidir.

Cümlede boş bırakılan yerlere yukarıdakilerden hangileri getirilmelidir?

a. I, II ve III

b. I, II ve IV

c. II, III ve IV

d. II, IV ve V

e. III, IV ve V



7. Hipotez ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a. Test edilebilir olmalıdır.

b. Gözlemlenebilir ve doğruluğu veya yanlışlığı ispatlanabilir. olmalıdır.

c. Tekrar edilebilir olmalıdır.

d. Mantıklı olmalıdır.

e. Önceki çalışmaların sonuçlarını dikkate almamalıdır.



8. Araştırma modelinin belirlenmesi aşağıdaki bilimsel araştırma adımlarından

hangisinde yer almaktadır?

a. Uygulamanın yapılması

b. Problemin belirlenmesi

c. Verilerin toplanması

d. Yorumlama

e. Verilerin analizi







9. Aşağıdaki maddelerden hangisinde bilimsel araştırma sürecinin ilk ve son

aşamaları yer almaktadır?

a. Problemi belirleme - Bilgilerin toplanması

b. Problemi belirleme - Raporlama

c. Problemi belirleme - Hipotez/araştırma sorularını belirleme

d. Uygulamanın yapılması - Bilgilerin toplanması

e. Raporlama - Hipotez/araştırma sorularını belirleme



10.Aşağıdaki maddelerden hangisinde bilimsel araştırma raporunda yer alan

bölümler sırasıyla verilmektedir?

a. Giriş - Metot - Bulgular - Tartışma ve Sonuç

b. Metot - Giriş - Bulgular - Tartışma ve Sonuç

c. Bulgular - Giriş - Metot - Tartışma ve Sonuç

d. Giriş - Bulgular - Metot - Tartışma ve Sonuç

e. Giriş - Metot - Tartışma ve Sonuç – Bulgular







Cevap Anahtarı

1.D, 2.B, 3.E, 4.D, 5.D, 6. A, 7.E, 8.A, 9.B, 10.A

ÜNİTE 4

Her araştırmayı bir sorunun cevabı olarak düşünürsek doğru soru sormanın doğru cevap için ne denli önemli olduğu anlaşılır.

Araştırmanın önemi, araştırmadan elde edilecek sonuçların araştırma ve uygulamaya potansiyel katkısı anlamına gelmektedir.

Kuramsal çerçeve, çalışmanın tasarımına ve sonuçların yorumlanmasına rehberlik eder.

Araştırmanın amacında, araştırmanın çıktıları ya da araştırmadan beklentiler kapsayıcı biçimde ifade edilir.

Araştırma soruları, genel amaca ulaşmak için cevaplanan sorulardır.

Araştırma hipotezleri, rastgele bir tahmin çerçevesinde değil, araştırmacının deneyimleri, gözlemleri ve alana yönelik çalışmaları dikkate alınarak oluşturulur.

Değişkenler yapılarına göre nicel ve nitel olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Değişkenlerin tanımlanması, araştırmanın hem anlaşılması hem de uygulama ve analizlerin doğru yapılması açısından önemlidir.

Araştırmalarda çoğunlukla bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisi araştırılır.

Ölçekler, birey veya nesnelerin özelliklerini ölçerek sembollerle ifade etmek amacıyla geliştirilmiş araçlardır.

Ölçek türlerinden en basit olanı sınıflama ölçekleridir. Bu ölçekle elde edilen değerlerin birbirlerine üstünlüğü yoktur.

Varsayım, kabul edilen bir önerme iken hipotez, araştırma sürecinde test edilen önermedir.

•Bilimsel araştırmalar kendine özgü yapısı ve işleyişi ile birçok bileşen içermektedir. Bu bileşenler araştırma sürecinde kendine has tanımlamalara sahiptir. Aşağıda kısaca tanımlamalara yer verilmiştir. •Araştırma problemi: Bilimsel bir süreç çerçevesinde çözüme ulaşmak için oluşturulan problemlerdir. •Değişken: Duruma göre farklılık gösteren ve birden çok değer alabilen nitelikler veya özelliklerdir. •Hipotez: Bilimsel araştırmadaki olaylar arasındaki ilişkileri açıklamaya ve araştırmanın sonuçlarını tahmin etmeye yönelik önermelerdir.
•Araştırmanın amacı: Bilimsel araştırma süreci sonunda hedeflenmesi planlanan ifadelerdir. •Araştırmanın önemi: Araştırmanın amacının ve araştırmadan elde edilen bulguların ilgili konu alanına katkısı ve öneminin açıklandığı bölümdür.
•Varsayım: Araştırmada doğruluğu ispatlanmasına gerek duyulmayan önermelerdir.
•Sınırlılıklar: Bilimsel araştırma sürecinde yapılması hedeflenip ama yapılamayan ve vazgeçilen durumlardır.
•Yöntem: Bilimsel araştırmanın nasıl yürütüleceğine yönelik detayları içeren bölümdür.
•Evren: Bilimsel araştırmalarda verilerin elde edildiği bütünü temsil eden grup olarak tanımlanmaktadır.
•Örneklem: Evrenden örnekleme yöntemleri ile seçilen sınırlı sayıdaki birimlerin oluşturduğu topluluktur.
•Ölçek: Birey veya nesnelerin özelliklerini ölçerek sembollerle ifade etmek amacıyla geliştirilmiş araçlardır.



DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Duruma göre farklılık gösteren ve birden çok değer alabilen nitelikler veya

özelliklere ............. denir.

Cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

a) problem

b) ölçek

c) araştırma problemi

d) değişken

e) hipotez





2. Aşağıdakilerden hangisinde araştırmaya özgü nedenler sunulmaktadır?

a) Araştırma problemi

b) Araştırmanın amacı

c) Araştırmanın önemi

d) Geçerlilik

e) Hipotez



3. Aşağıdakilerden hangisinde araştırma sürecinde yapılması hedeflenip ama

yapılamayan ve vazgeçilen durumlar aktarılmaktadır?

a) Varsayım

b) Sınırlılıklar

c) Değişken

d) Yöntem

e) Geçerlilik



4. Sebep ya da ön durum şeklinde tanımlanan değişken türü aşağıdakilerden

hangisidir?

a) Oran

b) Kesikli

c) Sürekli

d) Bağımlı

e) Bağımsız



5. Bilimsel araştırmanın nasıl yürütüleceğine yönelik detayları içeren bölüm

aşağıdakilerden hangisidir?

a) Yöntem

b) Varsayım

c) Sınırlılıklar

d) Araştırma problemi

e) Araştırmanın amacı

6. Aşağıdaki ölçek türlerinden hangisinde elde edilen verilerin birbirine üstünlük

derecesi yoktur?

a) Oran

b) Aralık

c) Sıra

d) Sınıf

e) Eşit oran



7. Aşağıdaki verilerden hangisi veri türü yönüyle diğerlerinden farklıdır?

a) Memleket

b) Telefon numarası

c) Yaş

d) Cinsiyet

e) Takım



8. Aşağıdakilerden hangisi araştırmalarda doğruluğunun ispatlanmasına gerek

duyulmayan veya kontrol edilmesi güç olan önermeleri ifade eder?

a) Yöntem

b) Varsayım

c) Sınırlılıklar

d) Araştırma problemi

e) Araştırma amacı



9. Aşağıdakilerden hangisi bir özelliğin sayı veya sembollerle ifade edilmesidir?

a) Örnekleme

b) Sınıflama

c) Ölçme

d) Oranlama

e) Değişken





10.Aşağıdakilerden hangisi bilimsel araştırmanın fonksiyonlarından biri değildir?

a) Anlama

b) Açıklama

c) Tahmin

d) Deney

e) Kesinlik









Cevap Anahtarı

1.D, 2.C, 3.B, 4.E, 5.A, 6.D, 7.C, 8.B, 9.C, 10.E

ÜNİTE 5



Araştırma yöntemleri, bilimsel araştırma sürecinin sistematik bir şekilde yürütülmesini sağlar

Nicel araştırmalarda veriler sayısallaştırılmaktadır.

Deneysel araştırmada gerçek deney ortamı oluşturularak değişkenler kontrol altına alınır.

Nitel araştırmalarda sayısal veriler yerine sözcükler ön plandadır. Bu araştırmalarda derinlemesine betimleme ve yorumlama yapılmaktadır.

Karma araştırma yöntemleri · Açıklayıcı · Keşfedici · Çeşitleme

•Bu ünitede araştırma yöntemleri genel olarak anlatılmıştır. Araştırma yöntemleri bir çalışmanın belirli bir sistematik süreç dâhilinde ilerlemesinde oldukça önemlidir. Sürecin planlanması, veri toplama sürecinin organize edilmesi ve sonuçların raporlanmasında kullanılan yöntemin büyük etkileri bulunmaktadır. Araştırma yöntemleri birçok farklı grup altında toplanabilmektedir. Ancak en bilinen şekli ile bu ünitede nitel, nicel ve karma olmak üzere üç grup altında toplanmıştır.
•Nicel araştırmalar bilimsel araştırma sürecinin başlangıcından beri kullanılan ve birçok alanda kesin yargılar elde etmeye yarayan araştırma yöntemleridir. Daha fazla örneklem üzerinde çalışmaya imkân verdiğinden ve değişkenlerin belirli oranlarda kontrol altına alınmasından dolayı sonuçları genellenebilen araştırma yöntemleridir. Nicel araştırmalar süreç içinde birçok farklı şekilde sınıflandırılmış ve çeşitlenmiştir.
•Nitel araştırmalar ise nicel araştırmaların aksine genelleme yapmanın zor olduğu araştırma yöntemleridir. Bu nedenle mevcut durum üzerinden çalışmaların değerlendirilmesi daha etkili olmaktadır.
•Karma araştırma yöntemleri ise çalışmanın doğasına uygun olarak nitel ve nicel araştırma yöntemlerinin belirli bir sıra dâhilinde birlikte kullanıldığı araştırma yöntemleridir. Amacı nitel ve nicel araştırmaların sınırlılıklarını en aza indirmektir. Son yıllarda gerçekleştirilen araştırmalarda tercih edilebilirliği artmıştır.

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Aşağıdakilerden hangisi nicel araştırmaların genel özelliklerinden biri değildir?

a) Genelleme yapmaya fırsat verir.

b) Tekrarlanabilirliği yüksektir.

c) Objektif bir araştırma süreci vardır.

d) Araştırmacı olayların içindedir.

e) Değişkenler arasındaki sınırlar bellidir.



2. Aşağıdakilerden hangisi nicel araştırma yöntemlerinden biridir?

a) Tasarım araştırmaları

b) Eylem araştırması

c) Çeşitleme araştırmaları

d) Açıklayıcı araştırmalar

e) Karşılaştırmalı araştırmalar



3. I. Elde edilen veriler sayısallaştırılır.

II. Araştırmacı sürecin içinde aktif rol oynar.

III. Örüntülerin ortaya çıkarılması amaçlanır.

Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri nitel araştırmaların özelliklerindendir?

a) Yalnız I

b) Yalnız II

c) I ve II

d) II ve III

e) I, II ve III















4. I. Bir olay veya durumu oluşturan ayrıntıları tanımlamak

II. Bir olay veya duruma yönelik çeşitli açıklamalar geliştirebilmek

III. Bir olay veya durumu değerlendirmek

Yukarıda temel amaçları verilen araştırma yöntemi hangisidir?

a) Eylem araştırması

b) Durum çalışması

c) Tam deneysel araştırmalar

d) Yarı deneysel araştırmalar

e) Karşılaştırmalı araştırmalar



5. Nicel ve nitel araştırmanın aynı anda kullanıldığı karma araştırma yöntemi

aşağıdakilerden hangisidir?

a) Çeşitleme

b) Açıklayıcı

c) Keşfedici

d) Betimsel

e) Durum



6. Üzerinde çalışılan örneklemin sürece dâhil olduğu ve araştırma ortamındaki

değişiklikler ile ilgili sürece yön verdiği araştırma yöntemi aşağıdakilerden

hangisidir?

a) Durum çalışması

b) Karşılaştırmalı araştırma

c) Eylem araştırması

d) Açıklayıcı araştırma

e) Keşfedici araştırma











7. I. Araştırmacı sürecin dışındadır.

II. Değişkenler arasındaki sınırlar bellidir.

III. Genelleme yapabilme amaçlanır.

IV. Araştırma süreci esnektir.

Yukarıdakilerin hangisi ya da hangileri nicel araştırmaların temel özellikleri

arasında değildir?

a) Yalnız I

b) Yalnız III

c) Yalnız IV

d) I, II ve III

e) I, II, III ve IV,



8. Mevcut şartları inceleyerek geçmişte gerçekleşen olayların mevcut duruma

etkisinin araştırıldığı ve etik kaygıların ön planda olduğu araştırma yöntemi

aşağıdakilerden hangisidir?

a) Ex-post facto

b) Tarama

c) Çeşitleme

d) İlişkisel

e) Eylem,



9. Aşağıdakilerden hangisi tasarım araştırmaları oluşturan yöntemlerden biri

değildir?

a) Tasarım tabanlı araştırma

b) Biçimlendirici araştırma

c) Gelişimsel araştırma

d) Tasarım deneyleri

e) Eylem araştırmaları







10. Üzerinde fikir sahibi olunan bir durumun derinlemesine araştırılması

gerektiğinde tercih edilen araştırma yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?

a) Kültür analizi

b) Olgubilim

c) İçerik analizi

d) Durum çalışması

e) Eylem araştırması







Cevap Anahtarı

1.D, 2.E, 3.D, 4.B, 5.A, 6.C, 7.C, 8.A, 9.E, 10.B

ÜNİTE 6

Bir konu hakkında üretilen bilgilerin bütününe alan yazın denir

Alanyazın tarama ile kimin, neyi, nasıl araştırdığını görerek konuyla ilgili mantıksal temel oluşturulur.

Alanyazın taramada kaynaklar 4N1K kuralına göre incelenbilir. Ne zaman, niçin, Nasıl, Ne, Kim

Birincil Kaynak; Bilginin kendisini içerir. İkincil Kaynak; Bilgiler üretildikten sonra ortaya çıkarlar. Birincil kaynakları referans alırlar.

2004 yılında Google tarafından sadece akademik tez, makaleler, araştırmalar ve kitapları tarayan Google Akademik geliştirilmiştir.

•Alanyazın tarama bir bilim dalının çeşitli konularında üretilmiş bilgilere ulaşmak için mevcut bilgi kaynaklarının gözden geçirilmesi ve ilgili yayınlara ulaşılmasını içerir.Bu sayede araştırmacı seçtiği konuyla ilgili kimin, neyi, nasıl araştırdığını görerek konusuyla ilgili mantıksal temeli oluşturur ve araştırma odağını bu yönde geliştirebilir. Alanyazın taraması, araştırma problemine karar vermeyle başlayıp ilgili kaynakların raporlanmasıyla sonlanan belirli bir sistematik içerisinde yürütülen bir süreçtir.
•Alanyazın taramada kullanılan kaynaklar, birincil ve ikincil kaynaklar olarak ikiye ayrılır. birincil kaynaklar; bilginin kendisini içeren orijinal bilgi kaynağı iken, ikincil kaynaklar birincil kaynaklardaki bilgiler kullanılarak üretilen bilgileri içerir.
•Alanyazın taramada kullanılan kaynaklara akademik dizinler ve akademik arama motorları ile ulaşılabilir. Akademik arama motorlarından en bilineni Google Akademik'tir. Akademik dizinlerden ise Social Science Citataion Index (SSCI) ve Science Citation Index (SCI)'dir.
•Belirtilen bu dizinlere ve daha fazlasına ULAKBİM üzerinden ulaşabilirsiniz. Yine ULAKBİM üzerinden birçok dergi ve kütüphane kataloğuna ulaşmak da mümkündür.



DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Aşağıdakilerden hangisi alanyazın taramanın faydaları arasında yer almaz?

a) İlgili kuramlara ulaşmak

b) Alanda önemli araştırmacıları tanımak

c) Çalışmaları tekrar etmek

d) Araştırmaların güçlü yönleri ortaya çıkarmak

e) Kullanılan yöntemlere ulaşmak



2. Aşağıdakilerden hangisi alayazın tarama aşamaları arasında yer almaz?

a) Konuyla ilgili önemli araştırmacıları belirleme

b) İlgili kaynaklara erişme

c) Anahtar kelimeleri seçme

d) Araştırma konusu belirleme

e) Raporlaştırma



3. Alanyazın tarama sonucu ulaşılan kaynaklar 4N1K kuralına göre derinlemesine

incelenebilir. Aşağıdakilerden hangisi 4N’den biri değildir.

a) Ne?

b) Nasıl?

c) Niçin?

d) Niye?

e) Ne Zaman?



4. Aşağıdakilerden hangisi 4N1K kuralına göre Nasıl? sorusuna verilecek cevap

olamaz?

a) Hangi yöntem kullanılmıştır?

b) Çalışma nasıl sonuçlanmıştır?

c) Hangi örneklem seçilmiştir?

d) Veri toplama araçları nelerdir?

e) Veriler nasıl analiz edilmiştir?



5. Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilimler alanındaki en önemli uluslararası

indekslerden biridir?

a) SCI

b) ASOS

c) TÜBİTAK

d) ULAKBİM

e) SSCI



6. Aşağıdakilerden hangisi birincil kaynaklara örnektir?

a) Makale

b) Gazete

c) Resmî belge

d) Röportaj

e) Ansiklopedi



7. Özgün içeriğe sahip ve bilginin doğrudan kendisini içeren kaynaklara ne adı

verilir?

a) Resmî kaynak

b) İkincil kaynak

c) Birincil kaynak

d) Önemli kaynak

e) Bilimsel makale



8. Aşağıdakilerden hangisi Sosyal Bilimler alanındaki Türkçe dizine örnektir?

a) SCI

b) TÜBİTAK

c) ULAKBİM

d) ASOS

e) SSCI











9. Üniversiteler ve araştırma kurumları arasında araştırma ve eğitim amaçlı ağlar

kurmak, işletmek, bu ağların yurt içi ve yurt dışındaki ağlarla bağlantısını

sağlamak, bilgi üretimine yardımcı olacak nitelikte bilgi teknolojileri desteği

sağlamak ve bu ağ üzerinden ve/veya geleneksel yollarla ülkemizdeki bilimsel

bilgi üretimine yardımcı olmak amacıyla kurulan kuruluşun adı nedir?

a) SSCI

b) ULAKBİM

c) MEB

d) ASOS

e) YÖK



10.Ülkemizde hizmet veren tüm kütüphanelerin koleksiyon bilgilerini içeren ve bu

sayede aranılan kaynakların hangi kütüphanelerde olduğu bilgisi gösteren

katalog aşağıdakilerden hangisidir?

a) TO-KAT (Ulusal Toplu Katalog)

b) EKUAL

c) UVT

d) SCI

e) ASOS







Cevap Anahtarı

1.C, 2.A, 3.D, 4.B, 5.E, 6.E, 7.C, 8.D, 9.B, 10.A





ÜNİTE 7

Örneklem seçerken;

· Örneklemin evrenin tüm özelliklerini temsil etmeye en yakın özellikte olmasına
· Örneklem seçim şeklinin çalışmanın yapısına (nicel veya nitel) uygun olmasına
· Veri toplama konusunda araştırmacıya kolaylık sağlamasına dikkat edilmelidir.

•Evren; bir bilimsel araştırmada araştırma sonuçlarının genellendiği insanlar, olaylar, nesneler veya dokümanlardan oluşan gruba evren denir
•Örneklem; bilimsel bir çalışmada, evrenin tüm özelliklerini içeren ve bu evrenin bir parçasından oluşan gruba örneklem adı verilir.
•Örneklem seçim yöntemleri; olasılık temelli ve olasılık temelli olmayan (amaçlı) olmak üzere ikiye ayrılır.
•Olasılık temelli örnekleme yöntemi; evrende yer alan birimlerin seçilme şansı ve örneklem içinde evreni temsil etme şansının da birbirine eşit olması temeline dayanmaktadır.
•Bu örnekleme yöntemi; basit olasılıklı, tabaka ve küme örneklemesi olmak üzere 3 kısıma ayrılmıştır. • Olasılık temelli olmayan (amaçlı) örnekleme yöntemi; bir araştırmanın evreninde yer alan birimlerin belli bir amaca yönelik olarak seçildiği örnekleme yöntemi olarak bilinmektedir.
•Bu örnekleme yöntemi; tipik durum, kritik durum, aykırı durum, maksimum çeşitlilik, benzeşik (homojen) örnekleme, ölçüt örnekleme, kolay ulaşılabilir durum örneklemesi ve kartopu (zincirleme) örnekleme olmak üzere 8 kısma ayrılmıştır.
• Olasılık temelli örnekleme yöntemleri nicel araştırma yöntemine yakınken olasılık temelli olmayan araştırma yöntemleri nitel çalışmalarda daha çok tercih edilir.
•Örneklem büyüklüğüne bakılırken öncelikle araştırmanın yöntemi (nitel veya nicel) dikkate alınır. •Nitel çalışmalarda; çalışmanın amacı, elde edilmek istenen verinin derinliği ve çalışma sırasında verinin doygunluğa ulaşması ile örneklem büyüklüğüne karar verilir. Genel olarak örneklem sayısı belirlenirken evrenin %10'una yer verilmesi önerilir.
•Nicel çalışmalarda ise genel olarak; her grupta 30'ar kişiye yer verilmesi önerilir. Bununla birlikte evrenin bilinen değerlerine göre formüllerden yararlanılabilir.



DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Aşağıdakilerden hangisi olasılık temelli örnekleme yöntemlerinden biridir?

a) Kritik durum örneklemesi

b) Tipik durum örneklemesi

c) Ölçüt örnekleme

d) Maksimum çeşitlilik örneklemesi

e) Küme örnekleme







2. Aşağıdakilerden hangisi ölçüt örneklemenin özelliklerinden biridir?

a) Sadece nitel araştırmalarda kullanılması

b) Belirli kritere sahip bireylerin seçilmesi

c) Her tabakadan bireyin seçilmesi

d) Maksimum çeşitliliğin sağlanması

e) Olasılık temelli bir örnekleme yöntemi olması



3. Bir okulda yer alan öğrencilerin matematik dersi başarılarını inceliyor olalım. Bu

öğrencilerden bu derste başarılı olanların %20 civarında olduğunu varsayalım.

Sonuçların %95 güvenirlik aralığında (d= 0.05) olduğunu kabul edersek,

örneklem olarak kaç öğrenci seçilmesi gerekir?(Okuldaki öğrenci sayısı= 400),

(? =

??

???

??(?−?)+?

???

).

a) 152

b) 165

c) 123

d) 145

e) 132



4. Bir araştırmacının bulunduğu duruma uygun olarak ve kendi bulunduğu

çevreden veri toplamak için seçtiği örneklem hangi örneklem seçim yöntemini

çağrıştırmaktadır?

a) Kartopu örnekleme

b) Kolay ulaşılabilir örnekleme

c) Olasılık temelli örnekleme

d) Ölçüt örnekleme

e) Küme örnekleme

5. Bir araştırma kapsamında çocuk ve ergen ruh sağlığı bölümünde çalışan 3

özgün yayını olan öğretim üyelerinin araştırmanın örneklemini oluşturması

hangi örneklem seçim yöntemini çağrıştırmaktadır?

a) Amaçlı örnekleme

b) Küme örnekleme

c) Tabaka örnekleme

d) Kolay ulaşılabilir örnekleme

e) Ölçüt örnekleme



6. Aşağıdakilerden hangisi örneklem seçerken dikkat edilmesi gereken

ölçütlerden biri değildir?

a) Araştırmanın amacı

b) Araştırma için ayrılan zaman

c) Araştırma için ayrılan bütçe

d) Araştırmacının kişisel özellikleri

e) Araştırmanın evreni



7. Aşağıdakilerden hangisi nicel araştırma yöntemlerinde daha çok tercih edilen

bir örnekleme yöntemidir?

a) Küme örnekleme

b) Kolay ulaşılabilir örnekleme

c) Homojen örnekleme

d) Maksimum çeşitlilik örneklemesi

e) Tabaka örnekleme















8. Bir araştırma kapsamında araştırmaya konu olacak birbirinden farklı pek çok

durumun örnekleme dâhil edilmesi hangi örneklem seçim yöntemini akla

getirmektedir?

a) Benzeşik (homojen) örnekleme

b) Kritik durum örneklemesi

c) Maksimum çeşitlilik örneklemesi

d) Olasılık temelli örnekleme

e) Kolay ulaşılabilir örnekleme



9. Bir araştırmada kendi içerisinde benzer özellikler gösteren önceden oluşmuş

farklı grupların belirlenmesi ve bu gruplar içinden rastgele durum/kişilerin

seçilmesi hangi örnekleme yöntemini akla getirmektedir?

a) Tabaka örnekleme

b) Küme örnekleme

c) Kolay ulaşılabilir örnekleme

d) Maksimum çeşitlilik örneklemesi

e) Ölçüt örnekleme



10.Bir araştırmada yeni bir uygulama yapılması veya bu yeni durumun

uygulanması ile ilgili fikir edinilebilmesi için aşağıdaki örnekleme

yöntemlerinden hangisi kullanılır?

a) Maksimum çeşitlilik örneklemesi

b) Tabaka örnekleme

c) Kritik durum örneklemesi

d) Ölçüt örnekleme

e) Tipik durum örneklemesi







Cevap Anahtarı

1.E, 2.B, 3.A, 4.B, 5.E, 6.D, 7.A, 8.C, 9.B, 10.E.