İŞ MODELİ, GİRİŞİMCİLİĞİN SÜREÇLERİ VE İŞ FİKRİ
İŞ MODELİ
Başarılı işletmelerin arkasında mutlaka izledikleri bir iş modeli vardır. İş modeli, “Başarısı kanıtlanmış bir iş yapış şekli i olarak tanımlanmıştır. İşletmenin temel amaçlarından biri olan sürdürülebilir kârın nasıl elde edileceğinin ifadesidir. İşletme ne yaparsa para kazanır sorusunun yanıtıdır.
Müşteri
• Benim müşterim kim olacak?
• Hangi müşterilere ürün/ hizmet vermeliyim?
• Hangi müşteri gruplar› benim kâr etmemi sağlar?
• Hangi müşteri gruplarına fayda üretebilirim?
Değer Üretme
• Müşteri için hangi değeri üretmeliyim?
• Kâr modelim ne şekilde olmalı?
Farklılaşma (Stratejik Durum)
• Rekabetin önüne nasıl geçerim?
• Karlılığımı nasıl sürdürürüm?
• Müşterilerim neden benden alıyorlar?
• Benim farklı yönüm nedir?
• Önerdiğim değerin farklı yanı nedir?
Kapsam
• Hangi faaliyetleri ben yapmalıyım (içerde)?
• Hangi faaliyetleri dışarıda yaptırmalıyım (outsourcing) ?
Bir markanın yönetimi ve gücü üç unsurun birleşmesiyle yapılmaktadır.
1. İş modeli
2. Ürün
3. Marka sinyali.
Buna altın üçgen de denilmektedir.
Markanızı güçlendirmek için bu üç unsuru yönetmelisiniz
İŞ MODEL BİLEŞENLERİ
İş modelinde iç içe geçmiş birbiriyle uyumlu ve birbirini destekleyen dört bileşen
Vardır.
1-Müşteri Değer Önermesi CVP (Customer Value Proposition)
Müşteriye değer yaratmak; müşterinin önem verdiği, henüz çözülmemiş ya da yeteri
kadar çözülememiş sorununu çözmek için öneride bulunmayı kapsar. Müşteri
kendisine sunulan çözümden çok tatmin olması durumunda değer önermesinin
kıymeti de fiyatı düşük olması şartıyla yüksek olacaktır. Bilindiği gibi değer şu şekilde
formüle edilmektedir.
DEĞER = FAYDA / FİYAT
Değer üretimi hem müşteriyi hem de işletmeyi içerecek şekilde çift yönlü olmalıdır.
2-Kâr Formülü
Müşteriye değer sunarken kendisi için de nasıl değer yaratılacağının tasarımıdır
kâr formülü iş modelinin bir parçasıdır
3-Kilit Kaynaklar
Müşteri değer önermesinin kârlı bir şekilde sunulabilmesi için gerekli olan kaynaklar;
insanlar, teknoloji, ürünler, tesisler, ekipmanlar, istihbarat, kanallar, ortaklar, ittifaklar
ve markalar gibi varlıklardır.
4-Kilit Süreçler
Bunlar tasarım, dış kaynak kullanımı, pazarlama, işe alım, eğitim, geliştirme, üretim,
bütçeleme, planlama, satışlar, satış sonrası hizmetler gibi sürekli tekrarlanan
işler yanında şirket kuralları, ölçümleri ve normlar› (yat›r›m ihtiyaç marjlar›, kredi
koşullar›, teslimat süreleri, tedarikçi koşullar›, müşterilere ve kanallara karşı yaklaşımı, yatırım için fırsat büyüklüğü) olarak sıralanabilir.
Süreçler, operasyonel ve idari süreçler şeklinde gruplandırılır. Müşteri değer önermesi ve kâr formülü, şirket açısından bir değer ifade eder. Şirkette bunun nasıl yaratılacağını kilit süreçler belirler.
İŞ MODELİ İNOVASYONU
İş modeli inovasyonları, endüstrilerin kurallarını değiştirerek tamamen yeniden şekillenmesini sağlar. Üstelik her türlü yeniliği içerir. Örneğin, isveçli mobilya firması IKEA’nın parçalı, montaj modeli sektördeki radikal iş yapma biçimini değiştirmiştir. Türkiye’den de simit sarayı ve Mado örnek olarak verilebilir.
Son yıllarda tüm dünyada önde gelen şirket stratejisi, inovasyondur. Ttek başına ürün inovasyonu başarılı olamamaktadır. Yeni bir ürün için mevcut iş modeliniz uygunsa yola devam edebilirsiniz. Aksi takdirde, yeni bir ürün için mevcut ifl modeliniz uygun değilse ürün ile birlikte iş modeli inovasyonu da yapmak gereklidir. Ayrıca, sadece eski iş modelini yeniden tanımlayarak yani orada inovasyon yaparak da umduğunuz kârlılığı yakalayabilirsiniz. Zaten radikal, çığır açan yeniliklerin çok azı köklü şirketlerden çıkar. Bu nedenle bu tür ürün/hizmet inovasyonları yeni bir ifl modeline ihtiyaç duyarlar.
İş modeli inovasyonunda dikkat edilmesi gereken iki husus vardır
1. Uygulamakta olduğunuz iş modelinizin en küçük parçasını bile bilin ki neyi
değiştireceğinizin farkına varın. Şu anda mevcut iş modelinizi çözememişseniz
yerine neyi koyacağınızı bilemezsiniz.
2. İnsanların sorunlarını çözebilmek için çok iddialı önerilerinizle ortaya çıkın.
*Şirketlerin fırsat getirilerinin, yapacakları çabaya değip değmeyeceğinden emin olmadıkça yeni iş modelinin peşinden gitmemeleri gerekir.
*Yeni bir iş modeli ihtiyacı doğduğunda doğru modeli seçmek yetmez, eski modelin yeni modele engel olmaması da gerekmektedir.
İş modelinin girişimcilik süreçleri içindeki yeri iş planından öncedir. Çünkü iş
planı geliştirmek ve yazmak öncelikle bir iş modelinin kurulmasına bağlıdır.
Yeni iş modelinin faydası maliyetinden yüksek olmalıdır.
GİRİŞİMCİLİK SÜREÇLERİ
İş fikrini işe dönüştüren süreçlere girişimcilik süreçleri denir. İş fikrinin
bulunmasıyla başlar. Fikrin kârlı şekilde paraya çevrilmesine kadar devam eder
1. İş fikirleri arama, bulma
2. İş fikrini seçme
3. İş fikrini uygulamaya hazırlama
4. İş fikrini uygulama (Yatırım, piyasaya çıkışı , ölçme, değerlendirme, öğrenme,
tekrar arama.)
1. İş fikirleri arama, bulma süreci
Bu süreç yeteneklerin azami olarak kullanıldığı dönemdir. Bu süreç, girişimcilik ruhunun tetiklendiği aşamadır. Girişimcilikte yaratıcılığın en fazla kullanıldığı safhadır. Kuruluş aşamasında genellikle tek kişi tarafından üretilen iş fikri işletme
yaşarken girişimcinin yanında işletmede çalışanların ve işletme dışındakilerin hayallerinden ve fikirlerinden de yararlanılır. En iyi fikir en çok fikirden çıkar anlayışından dolayı günümüzde iş fikirleri çok kişinin katılımıyla ortaya çıkmaktadır.
Bu süreçte önemli olan çok sayıda fikir üretmektir.
Yaşamını sürdüren
bir işletmede iş fikirleri arama ve bulmada yöneticilerin ihtiyaç duyacakları
teknikler şunlardır
• GZFT Analizi, Öncü Kullanıcılar,
• Öngörü ve Yol Haritalar›, PEST Analizi,
• Senaryo Analizi, Süreç Analizi
• Temel Yetenek Analizi
GZFT Analizi’nde işletmenin güçlü ve zayıf yönleri betimlenmekte ve hemen devamında çevrede oluşan fırsat ve tehditler değerlendirilmektedir.
2-İş Fikrini Seçme Süreci
Aramalar sonucunda ortaya çıkan fikirlerden uygulanabilir (fizibil) olan/olanlar seçilir.
Bulunan iş fikirlerinden bazen hiçbiri de uygulanabilir olmayabilir. O zaman
tekrar iş fikri aramak gerekir. Bu süreç risk almak ile de ilgilidir.
Girişimcilik riskli bir süreçtir. Girişimciler sonsuz derece risk alamazlar. Katlanabilecekleri risklerden fazla riski olan iş fikirlerinden vazgeçerler. Arama sonunda bulunan fikirler bazen seçme sırasında değişikliğe uğrar.
İş fikirlerinin değerlendirilmesi için ölçütler
• İş fikrinin tüm olumlu ve olumsuz yönlerini göz önünde tutuyor musunuz?
• İş fikrinizin çözeceği gerçek sorunlar ya da güçlükler tam olarak değerlendiriliyor
mu?
• İş fikriniz özgün mü, uyarlama m›?
• Hemen ve kısa dönemde getiriler, sonuçlar nelerdir? Getiriler ve sonuçlar yeterli mi? Risk unsurları kabul edilebilir mi?
• Uzun dönemli getiriler yeterli olacak m›?
• İş fikrinin kısıtları var mı?
• İş fikri, bir sorun yaratacak m›?
• İş fikrinin diğer seçenekleri de incelendi mi?
• İş fikrindeki ürün/ hizmet, pazar bulacak m›, pazara haz›r m›?
Satın alınacak mı? Ne zaman satın alınabilir?
• İş fikriyle ilgili ürün/ hizmetlerde rekabet var m›? Siz rekabetçi olabilecek
misiniz?
• İş fikriniz ortaya çıkmış bir ihtiyacı mı yoksa sonradan yaratılacak ihtiyacı mı
karşılayacak?
• İş fikrinizi hangi hız ve çabuklukla gerçekleştireceksiniz?
YAPILABİLİRLİK (FİZİBİLİTE)
Yapılabilirlikte genel olarak şu araştırmalar yapılır
1. Pazar
2. Teknolojik
3. Finansal / Ekonomik
4. Örgütsel
5. Yasal
İş fikri yapılabilirlik aşamasında test edilir
Pazar Araştırması
İş fikrinin içinde yer alan ürün / hizmetin pazar durumu araştırılır. Pazarda bizden başka kimse var m›? Doymuş bir pazara mı yoksa doymamış bir pazara mı giriyoruz? Girmek istediğimiz pazarın büyüklüğü ne kadar? Pazarın büyüme potansiyeli nasıl? şeklinde sorulan sorular yol gösterici niteliktedir.
Teknolojik Araştırma
İş fikrinde bulunan ürünün üretimiyle ilgili donanım ve teknoloji seçimi, lisans, patent
olanakları, üretimin, üretim yerinin seçimi, teknolojinin yerleştirilmesi, bak›m, servis, onarım olanaklarının araştırılması, ayrıntılı maliyet hesabı ve kritik kaynak,
süreçlerle ilgili durum ve işlerin yapılabilirliği konularında gerekli araştırmalar yapılır.
Bu araştırmalarda, ayrıca teknoloji, yetenek değerlemesi, kalite fonksiyon gibi
teknikler kullanılmaktadır.
Finansal/Ekonomik Araştırmalar
Finansal fizibilitede, işletmenin kuruluş finansman› (sabit yatırımlar) ve işleyiş
finansmanı (işletme sermayesi ) ihtiyacının ne kadar olduğu tespit edilir. Bu araştırmada işletmenin nakit akışı, kâr formülü, başabaş noktası tespiti gibi finansal bilgiler üretilmektedir. Ayrıca araştırmada maliyet fayda analizi, değer analizi gibi
araçlar da kullanılmaktadır.
Örgütsel Araştırmalar
İş fikriyle ilgili kurulması düşünülen organizasyonun yapısıyla ilgili bir araştırmadır.
Yasal Araştırmalar
Belirlediğimiz iş fikrinin ürün ve hizmet içeriğinin mevcut yasal yapıyla uygun
olup olmadığını araştırmak için yapılır. İş fikriniz çok kârlı görülebilir ancak yasal olmayabilir O zaman bu iş fikri yapılabilir (fizibil) değildir. Örneğin tefecilik kârlı gibi görünse de yasal değildir.
3- İş Fikrini Uygulamaya Hazırlama Süreci
Seçilmiş bir iş fikri konusunda bu aşamada ilk önce iş planı yapılır. Buna kesin
proje ya da işletme planı da denilir.
İş planı
• Güçlü varsayımlara dayanan bir önerme,
• Varsayımları kanıtlarla destekleyen belge,
• 30-40 sayfalık bir dokümandır.
• Girişimciye işletmesi hakkında eleştirel ve objektif olmasını sağlar.
• Girişimcinin dışlardaki fon sağlayıcılar ve yatırımcılarla iletişimini sağlar.
• Odaklanmayı sağlar.
İş planı, iş fikrinin gerçeğe geçişinin belgesidir. İçinde iş modelinin de olduğu iş planında pazarlama planı, üretim planı, yönetim ve finans planı vardır. Ayrıca işletmenin yasal yapısı, kuruluş yeri ve tarihi, girişimci hakkında bilgi, sektör analizi, risk durumu hakkında bilgiler ve en sonunda da eylem planı bulunur.
İş planı hazırlanırken uygulanacak adımlar
• İş planı, iş stratejisi;
Bu strateji ile vizyon, misyon, kısa ve uzun vadeli hedefler bu hedeflere
ulaştıracak programlar sıralanır. Bu çalışmada iş planının temelini oluşturan
2-3 sayfalık strateji belgesidir.
• İş planı hazırlık çalışmaları;
İş planı ne kadar ayrıntılı olacak, kimlere sunulacak, kimler hazırlayacak, ne
kadar zamanda tamamlanacak gibi ön çalışmalardır.
• İş planının sistematiği oluşturulur;
İş planında ana başlıklar, alt başlıklar oluşturulur. Genellikle şu başlıklar bulunur:
Giriş
Özet
Firma bilgisi
İş yapış ortam›(PEST analizi yapılır)
Firmanın durum analizi, (SWOT analizi)
Firmanın rekabet analizi, (GZFT analizi)
Pazar analizi
Pazarlama planı
Üretim planı
Yönetim planı
Finansal plan
Sonuç.
• İş planı başlıklardan sonra yazılmaya başlanır.
• Yazılan plan değerlendirilmek üzere yöneticilere, paydaşlara, uzmanlara sunulur.
Öneriler doğrultusunda değişikliğe uğrayarak son halini alır. İş planlarının çalınmasını önlemek için telif hakkı alınabilir.
4- İş Fikrini Uygulama Süreci (Yatırım, Piyasaya Çıkışı, Ölçme, Değerlendirme, Öğrenme, Tekrar Arama)
Bu süreçte iş fikri için yapılan iş ve eylem planı uygulamaya konulur. Yatırım harcamaları başlar . Girişimci iş fikri için resmen ilk kez harcama yapmaya başlar.
Bu sürecin son aşaması iş fikrinden gelen ürünün deneme üretiminin yapılmasıdır.
Amaç, iş planına uygun nitelik, nicelik ve maliyet bakımından uygunluğu aranmaktadır.
İŞ FİKRİ
İş fikri, işletmenin ilk adımı ve başlangıcıdır. İş fikri insan odaklıdır
Yenilikçi şirketler başkalarının korkularını kâra çevirenlerdir.
İş fikri şu 3 kriteri sağlamalıdır
1. Müşteriye bir fayda sağlamalıdır
2. Rekabet avantajı getirmeli
3. Paydaşlarımıza ve bize bir kazanım getirmeli
Ayrıca iş fikrine şu üç soru da sorulabilir:
1. Müşteri bunu talep edecek mi?
2. Bunu üretebilir miyiz?
3. Bundan para kazanacak mıyız?
Problem varsa fırsat vardır.
Mavi okyanus stratejisi yeni pazarlar yaratıp yoğun rekabetten sıyrılmayı öngörür.
Farklılık yaratıcılıkla kazanılan şeydir. Yaratıcılığın da inovasyonla sonuçlanması gerekmektedir. Bu nedenle yenilikçi firmalar birbirine benzemek yerine farklılaşarak güçlü olabilmişlerdir.Buna mavi okyanus stratejisi denmektedir. Bu strateji rakiplerle çarpışarak, mücadele ederek galip gelmek değil çekişmesiz pazar yaratarak hiç kimsenin olmadığı pazarlara girerek rekabetten uzaklaşmayı temel alır.
Dört temel değer unsuru bulunmaktadır. Bunlar, fiziksel (kolaylık, güvenlik, rahatlık, hayatta kalma,...), duygusal (iyi hissetme, tanınma, statü, ait olma, bireysel
kimlik ....) entellektüel (bilgi, takdir, kalite, mükemmeliyet, etkinlik, verimlilik, öğrenme...) ve ruhsal (ruhsal gelişim, yaratıcılık, toplumsal bilinç, huzur, özgürlük,
dürüstlük...) unsurlardır. Hangi hedef müşteri kitlesini öngörmüşseniz ve bunlar
için hangi değer unsurları uygunsa iş fikri olarak düşündüğünüz ürün ve hizmetlerin
de o değerleri sunduğuna dikkat etmek gerekmektedir. Elbette bunları da müşteri deneyimine çevirmek gerekmektedir. Buna da müşteri “deneyim inovasyonu”
denmektedir.
İŞ FİKİRLERİNİ YARATMAK
İLİŞKİLENDİRME
Farklı parçaları bir araya getirebilme olarak nitelendirilebilir.
Rönesans akımın başlangıcında Medici Etkisi büyük önem taşımaktadır.( O dönemde Floransa’da Medici ailesi bilim insanlar›, şairler, ressamlar, filozoflardan oluşan farklı insanları bir araya getirmiş yaratıcılıkta patlama yaşanmıştır. Buna medici etkisi de denmektedir. Bu olay Rönesans devrini başlatmıştır.)
Sorgulama
Yönetim gurusu Peter Drucker sorgulama ve sorular konusunda, “işin en çetrefilli ve önemli tarafı, doğru cevapları bulmak değil doğru soruları bulmaktır.” der.
Girişimcilikte en önemli sorulardan birisi “Neden olmasın?” sorusudur.
Gözlemleme
Olayları ve potansiyel müşterileri dikkatlice inceleyerek onların ihtiyaçları ve sorunları
bunları giderecek ürün ve hizmetleri kolayca bulabilmektedirler.İş fikri üretmek için müşterilerin, tedarikçilerin ve diğer firmaların davranış kalıplarındaki küçük ayrıntıları büyük bir dikkatle, sabırla ve sürekli incelemek yani analitik yöntemle bunu yapmak gerekmektedir.
Deneyler Yapmak
İnovatif girişimciler, sabırla denemeye devam eden, hatalarından öğrenen bireylerdir.
İş fikri bilimdeki önerme ve varsayım gibidir. Girişimci bu varsayımını deney yaparak yani denemelerle gerçekleştirmeye, ispat etmeye çalışır. Bunun için çok deney yapar.
Ağlar Kurmak
Yeni fikirler daha önce ortaya atılmış fikirlerin üzerinde yükselir. Girişimciler, farklı özelliklere sahip kişilerin oluşturduğu ağlara girerek yeni perspektifler kazanırlar. Onlar farklılıkları, çeşitli boyutta ve özellikte kurdukları ağlarla kasıtlı ve bilinçli olarak yakalamaya çalışırlar. Böylece girişimci, iş fikri yaratabilmek için ağları kullanarak girdilerini farklılaştırmak ve artırmak istemektedir. Pek çok fikir kendinden önce söylenmiş fikirlerden beslenmektedir.