Moderator
- Mesajlar
- 419
- Tepkime puanı
- 28
- Puanları
- 18
Hastane bilgi sistemleri özetleri ( ilk 7 ünite vize özet ) Sayfa1
ÜNİTE 1 SAĞLIK BİLİŞİMİ VE BİLGİ SİSTEMLERİNE GİRİŞ
TEMEL BİLGİ KAVRAMLARI
Veri: İnsan, kendisini ve çevresini tanımak için sürekli bir çaba içerisindedir. Buçaba sonucunda nesneler, olaylar ya da olgularla ilgili
birtakım değerler elde eder. Ölçme, deneme, gözlem yapma gibi faaliyetler sonucunda elde edilen bu değerlere veri (data) denir.
Veriler farklı yöntemlerle elde edildikleri gibi farklı biçimlerde de olabilirler. Sık karşılaşılan bazı veri biçimleri şunlardır:
.Metin
.Sayı
.Resim
.Ses
.Hareketli Resim
.İşaret
.Mantıksal
Enformasyon: Veriler tek başına bir anlam ifade etmezler. Verilerin kullanılabilmesi için üst veri (meta veri – meta data) adı verilen
tanımlayıcı verilere ihtiyaç vardır. Üst veri eklenmiş ve kullanılabilir hâle getirilmiş veriler, enformasyon olarak adlandırılır. Örnek;
.Veriler: Oya, 1990, İstanbul
.Meta veriler: Adı, Doğum Tarihi, Doğum Yeri
.Enformasyon: Adı: Oya
Doğum Tarihi: 1990
Doğum Yeri: İstanbul
Bilgi: Bilgi (knowledge), bilinmezliğin tersi olarak tanımlanır. Herhangi bir şey hakkında bilgi sahibi olmak, o şeyin bilinmezliğini
tamamen ya da kısmen ortadan kaldırır. Bilgi farklı şekillerde elde edilebilir. Bilgi sahibi olmanın başlıca yöntemleri; bir başkasından
bilgi aktarımı, veri işleme, gözlem, araştırma ve tecrübe ile öğrenme olarak sayılabilir. Veri ve bilgi arasındaki ilişkiyi şu şekilde
açıklayabiliriz: Veri, bilginin ham maddesi, bilgi ise verinin işlenmesi ile elde edilen üründür. Genel bir sınıflandırma yapmak
gerekirse iki tür bilgiden söz edilebilir: “Durum Bilgisi” ve “Yöntem Bilgisi”. Kim, ne, nerede, ne zaman, ne kadar vb. soruların
cevapları durum bilgisidir. Diğer bir ifade ile durum bilgisi, tanımlayan ya da nicelik ifade eden bilgidir. Hastanenin adresi, kaç odalı
olduğu, doktor ve hasta sayıları, hangi bölümlere sahip olduğu, yapılan bir tahlilin sonuçları, hangi kliniğin hangi katta olduğu gibi
bilgiler durum bilgisine örnek verilebilir. Yöntem bilgisi ise bir işin nasıl yapılacağı, hangi adımlardan oluştuğu, adımların hangi sıra ile
gerçekleştirileceği, hangi kural ve prosedürlere uyulacağı vb. bilgilerdir. Örneğin, hastanenin adresini bilmek durum bilgisi iken oraya
nasıl ulaşacağımız yöntem bilgisidir. Başka bir örnekle yöntem bilgisi; bir cihazın teknik özellikleri durum bilgisi iken nasıl kullanılacağı
hakkındaki bilgilerdir. Aynı şekilde hastadan nasıl kan alınacağı, hastane muhasebesinin nasıl tutulacağı, nöbet istesinin nasıl
oluşturulacağı gibi bilgiler yöntem bilgisi olarak sınıflandırılır.
Bilginin Özellikleri
1. Doğruluk: Bilgi doğru ya da yanlış olabilir. Ancak bilginin yararlı olması için doğru olması gerekir. Yüzde yüz doğru bilgi elde etmenin mümkün olmadığı ya da
ekonomik olmadığı durumlarda, kabul edilebilir bir doğruluk derecesi aranır.
2. Doğrulanabilirlik: Bilginin doğruluk derecesinin belirlenmesi anlamına gelir. Bilginin doğrulanabilir olması o bilgiye dayanan kararların güvenilirliği için
önemlidir. Doğrulanabilir olmayan bilgi belirsizlik ve risk taşır.
3. Tamlık: Bilginin kullanılabilmesi için eksiksiz olması gerekir. Örneğin, hastanın adını biliyor ancak soyadını bilmiyorsak bu bilgi ile doğru bir hasta kaydı
oluşturamayız.
4. Zamanlılık: Bilginin ihtiyaç duyulduğu anda erişilebilir olması gerekir. Aksi durumda bilgi kullanılamaz ve değerini yitirir.
5. Güncellik: Bilginin mevcut durumu yansıtması anlamına gelir. Örneğin; taburcu olmuş bir hastanın 201 nolu odada yatması; doğru olsa da güncel
değildir.güncel olmayan bilgiler ancak geçmişe dönük araştırmalarda kullanılabilir.
6. Ekonomik Olma: Bir bilgiyi kullandığımızda elde edeceğimiz getiri ona erişmek için katlanmamız gereken maliyetten daha az ise o bilgi ekonomik değildir ve
kullanılması fayda yerine zarar verir.
Sistem Tanımı Sistem, belirli sınırlar içerisinde bir araya gelmiş, ortak bir amaç için çalışan birbirleri ile ilişkili öğelerden oluşan bir
bütündür.Sistemi tanımlamak için öncelikle bir sistemde mutlaka olması gereken unsurları incelemek gerekir. Bunlar; öğeler, sınırlar,
amaç ve ilişkilerdir.
1. Sistemin Öğeleri: Sistemler birden fazla öğeden oluşur. Öğe sayısında üst sınır yoktur. Ancak bir sistemden söz edebilmek için en az iki öğe gereklidir.
Örneğin, tek bir hasta ya da tek bir doktorla bir sağlık sisteminden söz edemeyiz.
2. Sistemin Sınırları: Sınırlar sistem öğelerini belirler ve sistemi çevresinden ayırır. Sınırlar somut ya da soyut olabilir. Sistem sınırları sistemi çevreden ayırır
ancak sistemin çevre ile alışverişinin tamamen engellenmemesi için arayüz adı verilen giriş çıkış noktaları bulunur.
3. Öğelerin İlişkisi: Bir sınır içerisinde bir araya toplanmış öğelerin varlığı sistem olmak için yeterli değildir. Bu öğelerin birbirleri ile etkileşim içerisinde
hareket etmesi gerekir. Aksi durumda bu öğeler sadece bir yığın oluştururlar. Örneğin, bir odada birbirini tanımayan üç kişiyi ele alalım. Bu kişiler neden
orada olduklarını, diğerlerinin kim olduğunu ve ne iş yaptığını bilmesin. Bu durumda bir sistemden söz edilemez. Ama bu kişilerden birisi doktor, birisi
hasta, diğeri hemşire ise birbiriyle ilişkilendirilmiş bu kişiler bir sistem oluşturmaktadır.
4. Ortak Amaç: Sistem olmanın dördüncü unsuru da öğelerin ortak bir amaç için çalışmalarıdır. Hastane sisteminin amacı sağlık hizmeti vermektir. Bu
nedenle sistem içerisindeki insanlar, binalar, araç ve malzemeler bu amaç doğrultusunda bir araya gelmiş, organize olmuş ve aynı amacı gerçekleştirmek
için çalışmaktadırlar.
ÜNİTE 1 SAĞLIK BİLİŞİMİ VE BİLGİ SİSTEMLERİNE GİRİŞ
TEMEL BİLGİ KAVRAMLARI
Veri: İnsan, kendisini ve çevresini tanımak için sürekli bir çaba içerisindedir. Buçaba sonucunda nesneler, olaylar ya da olgularla ilgili
birtakım değerler elde eder. Ölçme, deneme, gözlem yapma gibi faaliyetler sonucunda elde edilen bu değerlere veri (data) denir.
Veriler farklı yöntemlerle elde edildikleri gibi farklı biçimlerde de olabilirler. Sık karşılaşılan bazı veri biçimleri şunlardır:
.Metin
.Sayı
.Resim
.Ses
.Hareketli Resim
.İşaret
.Mantıksal
Enformasyon: Veriler tek başına bir anlam ifade etmezler. Verilerin kullanılabilmesi için üst veri (meta veri – meta data) adı verilen
tanımlayıcı verilere ihtiyaç vardır. Üst veri eklenmiş ve kullanılabilir hâle getirilmiş veriler, enformasyon olarak adlandırılır. Örnek;
.Veriler: Oya, 1990, İstanbul
.Meta veriler: Adı, Doğum Tarihi, Doğum Yeri
.Enformasyon: Adı: Oya
Doğum Tarihi: 1990
Doğum Yeri: İstanbul
Bilgi: Bilgi (knowledge), bilinmezliğin tersi olarak tanımlanır. Herhangi bir şey hakkında bilgi sahibi olmak, o şeyin bilinmezliğini
tamamen ya da kısmen ortadan kaldırır. Bilgi farklı şekillerde elde edilebilir. Bilgi sahibi olmanın başlıca yöntemleri; bir başkasından
bilgi aktarımı, veri işleme, gözlem, araştırma ve tecrübe ile öğrenme olarak sayılabilir. Veri ve bilgi arasındaki ilişkiyi şu şekilde
açıklayabiliriz: Veri, bilginin ham maddesi, bilgi ise verinin işlenmesi ile elde edilen üründür. Genel bir sınıflandırma yapmak
gerekirse iki tür bilgiden söz edilebilir: “Durum Bilgisi” ve “Yöntem Bilgisi”. Kim, ne, nerede, ne zaman, ne kadar vb. soruların
cevapları durum bilgisidir. Diğer bir ifade ile durum bilgisi, tanımlayan ya da nicelik ifade eden bilgidir. Hastanenin adresi, kaç odalı
olduğu, doktor ve hasta sayıları, hangi bölümlere sahip olduğu, yapılan bir tahlilin sonuçları, hangi kliniğin hangi katta olduğu gibi
bilgiler durum bilgisine örnek verilebilir. Yöntem bilgisi ise bir işin nasıl yapılacağı, hangi adımlardan oluştuğu, adımların hangi sıra ile
gerçekleştirileceği, hangi kural ve prosedürlere uyulacağı vb. bilgilerdir. Örneğin, hastanenin adresini bilmek durum bilgisi iken oraya
nasıl ulaşacağımız yöntem bilgisidir. Başka bir örnekle yöntem bilgisi; bir cihazın teknik özellikleri durum bilgisi iken nasıl kullanılacağı
hakkındaki bilgilerdir. Aynı şekilde hastadan nasıl kan alınacağı, hastane muhasebesinin nasıl tutulacağı, nöbet istesinin nasıl
oluşturulacağı gibi bilgiler yöntem bilgisi olarak sınıflandırılır.
Bilginin Özellikleri
1. Doğruluk: Bilgi doğru ya da yanlış olabilir. Ancak bilginin yararlı olması için doğru olması gerekir. Yüzde yüz doğru bilgi elde etmenin mümkün olmadığı ya da
ekonomik olmadığı durumlarda, kabul edilebilir bir doğruluk derecesi aranır.
2. Doğrulanabilirlik: Bilginin doğruluk derecesinin belirlenmesi anlamına gelir. Bilginin doğrulanabilir olması o bilgiye dayanan kararların güvenilirliği için
önemlidir. Doğrulanabilir olmayan bilgi belirsizlik ve risk taşır.
3. Tamlık: Bilginin kullanılabilmesi için eksiksiz olması gerekir. Örneğin, hastanın adını biliyor ancak soyadını bilmiyorsak bu bilgi ile doğru bir hasta kaydı
oluşturamayız.
4. Zamanlılık: Bilginin ihtiyaç duyulduğu anda erişilebilir olması gerekir. Aksi durumda bilgi kullanılamaz ve değerini yitirir.
5. Güncellik: Bilginin mevcut durumu yansıtması anlamına gelir. Örneğin; taburcu olmuş bir hastanın 201 nolu odada yatması; doğru olsa da güncel
değildir.güncel olmayan bilgiler ancak geçmişe dönük araştırmalarda kullanılabilir.
6. Ekonomik Olma: Bir bilgiyi kullandığımızda elde edeceğimiz getiri ona erişmek için katlanmamız gereken maliyetten daha az ise o bilgi ekonomik değildir ve
kullanılması fayda yerine zarar verir.
Sistem Tanımı Sistem, belirli sınırlar içerisinde bir araya gelmiş, ortak bir amaç için çalışan birbirleri ile ilişkili öğelerden oluşan bir
bütündür.Sistemi tanımlamak için öncelikle bir sistemde mutlaka olması gereken unsurları incelemek gerekir. Bunlar; öğeler, sınırlar,
amaç ve ilişkilerdir.
1. Sistemin Öğeleri: Sistemler birden fazla öğeden oluşur. Öğe sayısında üst sınır yoktur. Ancak bir sistemden söz edebilmek için en az iki öğe gereklidir.
Örneğin, tek bir hasta ya da tek bir doktorla bir sağlık sisteminden söz edemeyiz.
2. Sistemin Sınırları: Sınırlar sistem öğelerini belirler ve sistemi çevresinden ayırır. Sınırlar somut ya da soyut olabilir. Sistem sınırları sistemi çevreden ayırır
ancak sistemin çevre ile alışverişinin tamamen engellenmemesi için arayüz adı verilen giriş çıkış noktaları bulunur.
3. Öğelerin İlişkisi: Bir sınır içerisinde bir araya toplanmış öğelerin varlığı sistem olmak için yeterli değildir. Bu öğelerin birbirleri ile etkileşim içerisinde
hareket etmesi gerekir. Aksi durumda bu öğeler sadece bir yığın oluştururlar. Örneğin, bir odada birbirini tanımayan üç kişiyi ele alalım. Bu kişiler neden
orada olduklarını, diğerlerinin kim olduğunu ve ne iş yaptığını bilmesin. Bu durumda bir sistemden söz edilemez. Ama bu kişilerden birisi doktor, birisi
hasta, diğeri hemşire ise birbiriyle ilişkilendirilmiş bu kişiler bir sistem oluşturmaktadır.
4. Ortak Amaç: Sistem olmanın dördüncü unsuru da öğelerin ortak bir amaç için çalışmalarıdır. Hastane sisteminin amacı sağlık hizmeti vermektir. Bu
nedenle sistem içerisindeki insanlar, binalar, araç ve malzemeler bu amaç doğrultusunda bir araya gelmiş, organize olmuş ve aynı amacı gerçekleştirmek
için çalışmaktadırlar.