- Mesajlar
- 255
- Tepkime puanı
- 24
- Puanları
- 18
TARİH FELSEFESİ
ÜNİTE – 1 TARİH FELSEFESİ NEDİR?
- GiambattistaVico, Tarih Felsefesinin kurucusu sayılır.
- Tarih felsefesini doğa-insan ilişkisi temeliyle, bu öngörüyle ele alan filozof; Karl Jespers’dir.
- Sosyal bilimler felsefesinde “tarih” sözcüğünün kapsamı alanına giren iki anlamdan biri olan ve tarihteki olmuş bitmiş olaylara, ortaya koyulmuş yapıtlara karşılık gelen kavram; TesGestae.
- Çalışmaları ile 19. y.y. ‘da tarih biliminin gelişmesinde etkili rol oynayan ve Wilhelm vonHumbold gibi seçkin düşünürlerin yetişmesini sağlayan Alman Tarih Okulu’nun kökeni ve ideali bakımından bağlı olduğu düşünür; Herder’dir.
- Doğa bilimi, tarihselçilik; Dilthey’i tanımlayan kavramlardır.
- Anlamlı tarih felsefelerinin ortaya çıkış evrelerini inceleyen filozof; Sorokhin’dir.
- Karl Popper; tarih biliminin düşünce ve kuramlardan oluştuğunu belirtir.
- “Tarihte ilerleme nasıl olur?” sorusuna “kanıtların yorumlanması” şeklinde yanıt veren isim; Colingwood’dur.
- Colingwood’un tarihe ilişkin dört temel sorusu vardır. Bunlar da; Tarihin tanımı, yöntemi, nesnesi ve ereğine dair sorulardır.
- Tarihi bilgilerin, doğa bilimlerinin kullandığı yöntemle açığa çıkarılabileceğini savunan görüş; pozitivizmdir.
- İnsanın düşüncesinden ve emeğinden ortaya çıkmış her şeyin tarih içerisinde toplumsallık ortamında ortaya çıktığını ve bunların tarihin her döneminde belli değişikliklere uğradığını savunan görüş; Tarihselcilik’dir.
- Tarih felsefesi tarihin bunalım, geçiş dönemlerinin olduğu zaman ya da hemen öncesi/sonrasında ortaya çıktığını savunan düşünür; Sorokhin’dir.
- Tarihi ele alan düşünürlerin tarihle ilgili birden fazla soruya cevap aradıklarını savunan düşünür; FieldAtkinson’dr.
- Tarihçi ve tarih felsefesi arasındaki farkları vurgulayan isim; Atkinson’dur.
- Walsh; tarih felsefesini kendi içinde tarih metafiziği ve analitik tarih felsefesi olarak ikiye ayıran isimdir.
- İslam Medeniyetinde tarih kavramı, tanık olunmuş olayların yıllıklar şeklinde kayıt altına alınması şeklinde kullanılmıştır.
- Thucydides; tarihi ilk kez bilimsel bir etkinlik olarak gören kişidir.
- Hegel; “Tarih, aklın kendini gerçekleştirmesi, özgürlüğün bilincine varması sürecidir” görüşünü savunmuştur.
- Metodolojik tarih felsefesinin en önemli özelliği; tarihsel bilgileri elde etmenin yöntemlerini soruşturmasıdır.
- Pozitivizmin dayandığı bilgi kuramı; deneyci-gözlemcidir.
- Colingwood’a göre tarihsel düşüncenin nesnesi; Tarih felsefesidir.
- Dilthey’in tarih felsefesi çalışmalarının temel amacı; Doğa bilimininkinden farklı bir tarih anlayışı geliştirmektir.
- Ontoloji kelimesini “klasik metafiziğin” yerine kullanan ilk filozof; Arisoteles.
- GiambattistaVico’nun temel düşüncesi; İnsan kendini ancak kendi yarattıkları ile bilebilir.
- Felsefe tarihinde var olanı tanımlamak için varlığın gerisinde, ona temel olan bir şey aramayan filozof; Descartes’dir.
- Colingwood’a göre “Tarih Felsefesi”ni bir çalışma alanının adı olarak ilk kez kullanan; Voltaire’dir.
- Tarih felsefesi; bir çalışma adı olarak ilk kez 18. y.y. ‘da telaffuz edilmiştir.
- “Tarih Felsefesi” terimini bir çalışma alanının adı olarak kullanan ilk düşünür; Voltaire.
- Wilhelm VonHumbolt’un (1767-1835) yılında kurduğu tarih okulu; Alman Tarih Okulu’dur.
- Tarih Metafiziğini güvenilmez bulan ve çok fazla eleştiren tarih felsefecisi; Atkinson’dur.
- ÜNİTE – 2 ANTİKÇAĞ YUNAN DÜNYASINDA TARİH ANLAYIŞI
- Hesiodos, “Çağlar Öğretisi”adlı temellendirmesinde, insanlığı çağlara ayırıp inceler ve insanlığın günden güne kötüye gittiğini düşünür.
- Hesiodos’un çağlar öğretisine göre çağlar; Altın Soylular Çağı, Gümüş Soylular Çağı, Tunç Soylular Çağı, Dördüncü Soy, Beşinci Soy, Altıncı Soy.
- Hesiodos’un çağlar öğretisinde, insanların en bozulmuş ve en kötü toplumu oluşturduğu çağ; Altıncı Soy.
- Tarihte “kötü gidiş” fikrinin öncüsü, İşler ve Günler adlı eserin sahibi; Hesiodos.
- İlk kez, tarihi olayları yazılı belgelere dayandırarak değerlendiren filozof; Herodot’tur.
- Historien kavramını ilk kez Herodot kullanmıştır.
- Akılcılık, eleştirel tutum ve nesnellik; Heredot’un temel kaygısı olmuştur.
- İnsanı bütünlüklü bir yapı olarak ele alıp, evreni kavramada ve açıklamada ortaya çıkan sorunlara çözüm getirmeyi ya da yeni bir evren kavrayışı geliştirmeyi hedefleyen düşünce tarzı; Tarih Metafiziğidir.
- Zaman – tarih çizgisi dışında olup, zaman kavramını geçmiş-bugün-gelecek şeklinde tüm boyutlarıyla ele alan isim; Pindaros.
- Varlık ve varlığın bilgisi konusunda değişmeyeni arama çabasında olan iki isim; Platon – Aristoteles.
- Yunanca’da “görme” , fesefede “aklın gözüyle görme” anlamına gelen kavram; Theoria.
- Aristoteles, bilgi alanlarını; Teorik, pratik ve poietik olarak üçe ayırır.
- Theoria-Historia yani tarih-felsefe karşıtlığına odaklanmış, olayları kaydetmek ve tarih yazıcılığı arasındaki ayrımı vurgulamış isim; Aristoteles.
- Platon’a göre, ruhun şan ve şöhrete kavuşma isteğini karşılayan; saldırganlığın temelindeki cesaretin yönü, Kuzey Barbarlara verilmiştir.
- Rodos’un efsaneye dayalı tarihi anlatan ve geçmişi “değişmeyen gerçeklik” anlamında kullanan düşünür; Pindarus.
- Ruhu, iyi-kötü olarak nitelendiren, her şeyin ardındaki neden olarak gören düşünür; Platon.
- Platon’u felsefece düşünmenin bilgisine, bilginin gerçek nesneleri olan ideaları kavrama yoluna yönelten yönteme Yunanca’daDialektike adı verilir.
- Platon felsefesinin kuramları; Bilgi – İdealar – Evren Doğum – Ruhun Ölümsüzlüğü.
- Devletin kurulmasının temel nedenini “Hiç kimse tek başına kendi ihtiyacını karşılayamaz” düşüncesiyle açıklayan düşünür; Platon’tur.
- Tanrı Dionisos onuruna söylenen ezgilere karşılık gelen kelime; Dithrambos.
- Platon’a göre, eğitimle aydınlanmamış kişinin temel özelliği; İnançlar ve kanılar dünyasında yaşamasıdır.
- Ahlak felsefesinin kurucusu sayılan ve Kant’ın “aklın ideali”, Hegel’in “bir insanlık kahramanı, felsefesini yazmayan ama yaşayan gerçek bir filozof” dediği düşünür; Sokrates.
- ÜNİTE – 3 TARİH FELSEFESİNİN ORTAÇAĞ KÖKENLERİ
- Panteizme göre; Tanrı doğada, insanda, nesnelerde varlığını sürdürür. Tanrı, her şeydir ve her şey tanrıdır.
- Kilise Babaları Dönemi’nin özellikleri;
- Dönemin başlıca düşünce aklı, Gnostisizm’dir.
- Dönemin başlıca düşünürleri; KartacalıTertullianus, İskenderiyeli Clemens ve Augustinus.
- Ortaçağ’a temel karakterini veren Hristiyan felsefesinin zeminini hazırlayan düşünürler için verilen isimdir.
- Antik Çağ Yunan Felsefesinin araçlarıyla biçimlendirerek inancı da kavramsal bir forma dönüştürdükleri dönemdir.
- Diğer adı, Patristik Felsefedir.
- Gnostiklere karşı olan ve gerçek imanın kişinin Tanrı önünde kibrini kırması ve nefsini alçaltması olduğunu savunan “Akıl almaz olduğu için inanıyorum” sözünün sahibi; KartacalıTertullianus.
- Yahudi – Hristiyan anlayışını şekillendiren düşünceye karşılık gelen isim “çizgisel zaman” dır.
- Augustinus’un Tanrı anlayışı; onun ezeli ve ebedi bir Varlık olduğunu savunur.
- İlk tarih filozofu olarak adlandırılan Hristiyan tarih anlayışını tanrıbilimin de katkılarıyla yetkin bir şekilde temellendirilmiş olan isim; Augustinius.
- “Tanrı Devleti Üzerine” adlı eser; Augustinius’a aittir.
- Augustinius’un “Tanrı Devleti Üzerine” adlı eserinde adı geçen kötüye uyanların, güdülerinin ve gururlarının peşinde olanların kuracağı devlet; CivitasDiaboli (Şeytanın Devleti).
- Merkezi Vatikan’da olan ve Orta Çağ boyunca tüm devletlerin otorite olarak tanıdığı Katolik Kilisesi otoritesinin temeli; Tanrı ve İsa’nın temsilcisi olduklarını iddia ederek almışlardır.
- Orta Çağ’da bilgi, Tanrıyı duyu ile bilmek anlamında kullanılan sözcük; Gnosis.
- En bilinen sözü, “Anlayayım diye inanıyorum” olan düşünür; Clemens.
- Dini, dünya işlerinden ayırmaya dayalı bir siyaset anlayışını amaçlayan laiklik; Reform sonrası dönemde yerleşmeye başlamıştır.
- Orta Çağ’ın din temelli düşünce yapısı, Plotinos ile başlamıştır.
- Miladi takvimin “İsa’dan Önce” ve “İsa’dan Sonra” ayrımını, Hristiyan tarih düşüncesinin bir etkisi olarak yorumlayan düşünür; Colingwood.
- Platon ve Aritoteles gibi büyük sistem filozoflarının yapıtlarıyla zirveye ulaşan Antik Çağ Yunan düşüncesinin kapanıp, Orta Çağ anlayışını başlatan, din temelli bir dünya kavrayışı oluşturan olay; Iustinianus’unAkademia’yı kapatması olmuştur.
- Plotinos, Hristiyanlığın temel ilkeleri ile Yunan spekülatif düşüncesinin bir araya getirmiştir.
- Memory, duygusal algı sonucunda elde ettiğimiz imgelerin toplandığı yer Augustinius’a göre açıklanmıştır.
- Augustinius, Cicero’nun “Hortensius” eserini okuduktan sonra bir hakikat araştırmasına girmiştir.
- Kilise Babaları; Efraim – Augustinius – İskenderiyeli Klement – Tertullianus’tur.
- Ortaçağ filozofları için vazgeçilmez bir başvuru kaynağı olan Plotinos’un Roma’dayken kaleme aldığı eseri; Enneades.
- Tüm gerçekliğin yetkin ve aşkın bir varlıktan çıktığını öne süre öğreti; Emanatio.
- Anselmus’un Tanrı kanıtlamasına yönelik en önemli eleştiriyi getiren düşünür; Gaunilon.
- Augustinius’a göre İsa Peygamber’in Hristiyanlara kurtuluşu müjdelemek ve kurtuluşun yolunu göstermek için yeryüzüne beden olarak görünmesi, Eskaton olarak nitelendirilen bir tarih süresinin başlangıcı olmuştur.
- “Kurtuluş” ile insanın ilk yaşadığı cennetin eş anlamlı görülmesi durumunda “tarihin sonu” nun tarih felsefesinden çok tanrıbilimin bir sorunu olma yoluna girdiği düşüncesi; Eliade’ye aittir.
- Kutsal tarihin bir felsefeden çok bir tanrıbilimine ulaştığını aktaran filozof; Eliade.
- Yaşamını “itiraflar” adlı ünlü kitabında, Tanrıyla konuşma ve günah çıkarma formlarında anlatan, insanın kendini araştırmasına büyük önem veren ve hakikatin insanın içinde olduğunu savunan düşünür; Eliade.
- Dinler tarihi konusunda gelmiş geçmiş en önemli akademisyenlerden biri olan ve 1951’de en ünlü eserlerinden biri olan “Şamanizm”i yayınlayan din tarihçisi ve filozof; Eliade.
