Moderator
- Mesajlar
- 419
- Tepkime puanı
- 28
- Puanları
- 18
4.ÜNİTE
Birleşmiş milletler çerçevesinde insan hakları
1930’lu yıllar ile 2. Dünya savaşı süreci insan hakları ihlallerin sahne olmuş ve Yahudi soykırımı bu ihlallerin zirve noktasıdır. Bu acı tecrübelerin ilk somut sonucu BM’nin kurulmasıdır. 2. Dünya savaşının yaşanması milletler cemiyetinin başarısızlığını gösterir. Bu yüzden bu savaşlar fiilen milletle cemiyetini sona getirmiştir. 1945 yılında kurulan BM milletler cemiyetinin yerini almıştır. BM’nin kuruluş sözleşmesinde insan haklarına yoğun bir vurgu yapılmış ve BM 1948 yılında BM insan hakları bildirisi yayınlamış.
BM şartında insan haklarını konu alan normlar
BM şartının girişindeki: ”temel insan haklarına bağlılık” ibaresi. 1. Maddenin 3. Fıkrasında “ırk, cinsiyet, dil veya din ayrımı yapılmaksızın herkes için insan hakları ve temel özgürlüklere, saygı teşvik edilecek ve cesaretlendirilecek “ ibaresi. Genel kurulun insan hakları üzerine çalışmalar yapıp önermesi ve ekonomik-sosyal konseyinin sosyal-ekonomik alanda insan haklarını teşvik etmekle görevli olması.
BM şartı zemininde insan hakların korunma mekanizmalarının gelişimi
1)insan hakları komisyonu: ekonomik ve sosyal konsey tarafından, BM şartına dayanan hukuki zeminde insan hakları komisyonu oluşturuldu. Amacı ve görevi: evrensel insan hakları bildirisini kaleme almaktı. BM önceleri insan haklarını konu alan şikayetleri incelememesine rağmen, 1965 sonrası dönemde bu tutumu tersine döndü.
2)1503 usulü: 1965 sonrası BM üyelerinin asyalı-afrikalı kesim olmasında büyük artış olmuş. BM’nin insan haklarından yana daha etkin tavır sergilemiş bunda etki olan (ırk ayrımcılığı, sömürgecilik gibi sorunlar yaşayan asyalı-afrikalı üyeler). Ekonomik ve sosyal konsey insan hakları komisyonuna 1970 tarihli 1503 sayılı kararıyla “insan hakları şikayetlerini inceleme yetkisini verdi. Kararın isminde 1503 sayısı olduğu için mekanizma 1503 usulü olarak anılıyor. İnsan hakları komisyonu 1503 usulünün işlerliğini sağlamak için bir alt komisyon kurmuştur. Bu alt komisyonda bir çalışma grubu kurmuştur. Çalışma grubu incelemesinden geçen insan hak ihlali şikayeti, alt komisyon tarafında yeniden gözden geçirilir. Alt komisyon ya şikayeti değerlendirmez ya da insan hakları komisyonuna götürür. İnsan hakları komisyonu konu kendisine intikal ettirilirse, şu yollan birini takip eder. –olayı değerlendirmekten vazgeçer.-kanunun 1235 usulüne göre ele alınmaSina karar verir. –ilgili devletin rızasıyla, dostane çözüm arayacak komite oluşturabilir. –ilgili devletten daha fazla bilgi isteyebilir ya da durumu değerlendirmek üzere, bir uzman atayabilir.
ŞİKAYET >> Çalışma grubu >> Alt komisyon >> ya ret eder yada kabul edip >> İnsan H. K. na gönderir. İnsan H. K. da ya değerlendirmez ya da yukarıdaki 4 işlemi uygular.
Not: insan hakları komisyonuna kadar gelen bir şikayet öyle kolay gelemez. Sebebi: süreklilik arz eden insan hakları ihlalini inceleme katılığıdır. -1503 usulünün diğer önemli özelliği süreç gizlilik içinde işler. Yalnız komisyonun sosyal-ekonomik konsey için hazırlayacağı nihai rapor gizli olamaz.
3)1235 usulü: Alt komisyonun adı: “ayrımcılığın önlenmesi ve azınlıkların korunması alt komisyonu” dur. 1235 usulünde ekonomik-sosyal konseyi alt komisyona, büyük çapta insan hakları ihlallerini tetkik etme yetkisini vermiş. Bu usulde gizlilik değil, uzman rapörterlerin yerinde toplanan bilgiler doğrultusunda değerlendirmeler yapılmasının ön gören açıklılık ilkesi benimsenir. Bu 1235 usulü mekanizması 3 şekilde harekete geçirilebilinir.
1- üye devlet tarafından.
2-üye devletlerden oluşan grup.
3- alt komisyon. 1235 usulünün işletildiği ilk olay şudur: Şilideki 1973 yılı hükümet darbesi sonrası görülen büyük çaplı insan hak ihlali.
Önemli not: 1973’teki şili darbesi ancak 1979 yılında sonuçlandırılmıştır. Her iki usulde de (1503 ve 1235 usulü) süreç böyle uzun sürer. Sebebi BM ilgili devlet üzerinde siyasi baskı oluşturarak manevi etki yaratıp ihlalleri sonlandırıyor. BM’nin en çok eleştirilen yanı da budur.
4) insan hakları yüksek komiserliği: BM genel kurulu 1993’te bunu kurdu. Görevi: herkesin, medeni-siyasal-ekonomik-kültürel ve sosyal haklardan ayrıca azınlıklarından azınlık haklarından yararlanmasını teşvik eder. Tavsiyelerde de bulunur. İnsan haklarının etkin şekilde gerçekleşmesi için hükümetlerle doğrudan diyalog kurar.
NOT: Ayrımcılığın önlenmesi ve Azınlıkların korunması Alt Komisyonu 1999 da adı “İnsan Haklarının Teşvik Edilmesi ve Korunması Alt Komisyonu” olarak değiştirildi.
5) 2006 sonrası dönem: 2006 yılı hukuksal olarak, BM şartı zeminine dayandırılan yeni denetim mekanizmalarını ve bir dizi önemli kararların alındığı tarihtir. Bu dönem sonrasında BM genel kurulu, 2006 yılında (15 mart) İnsan hakları konseyini kurdu. Bu konsey İnsan hakları komisyonu’nun yerini almıştır. Ayrıca 18 uzmandan oluşan insan hakları danışma komitesi kuruldu. Bu komitede insan haklarının teşvik edilmesi ve korunması alt komisyonunun yerini almıştır. Bu konsey ve komite yerine geçtikleri mekanizmaların görevlerini sürdürmüş. Ayrıca 1503 ve 1235 usüllerine aynen devam etmiştir. Dierğ önemli olay 2006 yılında yeni bir denetim mekanizması kurulmuş. Bu mekanizma Evrensel Dönemsel Değerlendirme mekanizmasıdır. Bu sisteme göre BM bünyesindeki devletler ülkelerindeki insan haklarına ilişkin durumların iyileştirilmesi ve insan haklarına ilişkin konularda ne yaptıklarını her 4 yılda bir raporla sunar. Raporu İnsan hakları konseyi derlendirir.
2006 öncesi 2006 yılı
İnsan hakları komisyonu >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> İnsan hakları konseyi olmuş.
İnsan hakları teşvik edilmesi ve korunması Alt
Komisyonu >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> İnsan hakları danışma komitesi olmuştur.
BM Zemininde İnsan Hakları
MSHUS Denetim Sistemi
Kapsamı:
BM genel kurulu 1966 yılında ikiz sözleşmeler olarak anılan iki ayrı sözleşmeye imza attı.
1)Medeni ve Siyasal Haklar uluslararası Sözleşmesi (MSHUS) – klasik haklar
2) ekonomik, sosyal ve kültürel haklar uluslararası sözleşmesi – sosyal haklar
Bu 2 imza 1976 yılında yürürlüğe girdi.
MSHUS’un 2 Protokolü
Ek-1 protokolü: Bireysel başvuru hakkı tanımıştır.
Ek-2 protokolü: Ölüm cezasını kaldırmak en büyük amacıdır.
MSHUS’un tanıdığı hakların isimlerine sayfa 61 den bakınız.
İnsan Hakları komitesi Merkezli Denetim sistemi
Bu sistemde MSHUS’a bağlıdır. Bu insan hakları komitesi etkin bir denetim mekanizması geliştirmemiş ve gerekli yaptırımları yerine getirecek kudrete sahip değildir. Sebebi, komite yargısal veya mahkeme mercisi olarak yapılandırılmamıştır.
BM’nin Diğer Denetim Organları
1)Ekonomik, sosyal ve kültürel hakları komitesi
BM genel kurulu 10 Aralık 2008 de ESKHUS sistemine bireysel başvuru şikayeti mekanizmasını getirmiştir. Ayrıca komite hükümlere açıklık getirmek için genel yorumlar da bulunur.
2)Irk Ayrımcılığının Kaldırılması Komitesi
Bu komitenin görevli olduğu 3 denetim yolu vardır:
-Erken yargı usulü
-Devlet başvurusu
-Bireysel başvuru
Sözleşmenin büyük çapta ihlal edilmekte olduğu ve dolayısıyla acil müdahele gerektiren durumlarda erken uyarı usulü olarak denir.
3)Kadınlara karşı ayrımcılığın kaldırılması kanunu
4)İşkence ye karşı komite
10 bağımsız uzmandan oluşur.
5)İşkencenin önlenmesi alt komitesi
Bu komite diğer BM komitelerinden farklı olarak ihlalleri operasyonel biçimde önlüyor. Alt komite polismerkezleri, askeri-sivil cezaevleri, tutukluevleri, akıl hastahanelerini, sosyal bakım kurumlarını ziyaret etme yetkisine sahiptir.
6)Çocuk hakları komitesi
7)Göçmen işçiler komitesi
Bireysel başvuru mekanizmasını öngörmüş ve en az 10 üyenin mekanizmayı tanıması ile işler hale gelmiştir.
8)engelli kişilerin hakları komitesi
9)Zorla kaybettirilmeye dair komite.
Birleşmiş milletler çerçevesinde insan hakları
1930’lu yıllar ile 2. Dünya savaşı süreci insan hakları ihlallerin sahne olmuş ve Yahudi soykırımı bu ihlallerin zirve noktasıdır. Bu acı tecrübelerin ilk somut sonucu BM’nin kurulmasıdır. 2. Dünya savaşının yaşanması milletler cemiyetinin başarısızlığını gösterir. Bu yüzden bu savaşlar fiilen milletle cemiyetini sona getirmiştir. 1945 yılında kurulan BM milletler cemiyetinin yerini almıştır. BM’nin kuruluş sözleşmesinde insan haklarına yoğun bir vurgu yapılmış ve BM 1948 yılında BM insan hakları bildirisi yayınlamış.
BM şartında insan haklarını konu alan normlar
BM şartının girişindeki: ”temel insan haklarına bağlılık” ibaresi. 1. Maddenin 3. Fıkrasında “ırk, cinsiyet, dil veya din ayrımı yapılmaksızın herkes için insan hakları ve temel özgürlüklere, saygı teşvik edilecek ve cesaretlendirilecek “ ibaresi. Genel kurulun insan hakları üzerine çalışmalar yapıp önermesi ve ekonomik-sosyal konseyinin sosyal-ekonomik alanda insan haklarını teşvik etmekle görevli olması.
BM şartı zemininde insan hakların korunma mekanizmalarının gelişimi
1)insan hakları komisyonu: ekonomik ve sosyal konsey tarafından, BM şartına dayanan hukuki zeminde insan hakları komisyonu oluşturuldu. Amacı ve görevi: evrensel insan hakları bildirisini kaleme almaktı. BM önceleri insan haklarını konu alan şikayetleri incelememesine rağmen, 1965 sonrası dönemde bu tutumu tersine döndü.
2)1503 usulü: 1965 sonrası BM üyelerinin asyalı-afrikalı kesim olmasında büyük artış olmuş. BM’nin insan haklarından yana daha etkin tavır sergilemiş bunda etki olan (ırk ayrımcılığı, sömürgecilik gibi sorunlar yaşayan asyalı-afrikalı üyeler). Ekonomik ve sosyal konsey insan hakları komisyonuna 1970 tarihli 1503 sayılı kararıyla “insan hakları şikayetlerini inceleme yetkisini verdi. Kararın isminde 1503 sayısı olduğu için mekanizma 1503 usulü olarak anılıyor. İnsan hakları komisyonu 1503 usulünün işlerliğini sağlamak için bir alt komisyon kurmuştur. Bu alt komisyonda bir çalışma grubu kurmuştur. Çalışma grubu incelemesinden geçen insan hak ihlali şikayeti, alt komisyon tarafında yeniden gözden geçirilir. Alt komisyon ya şikayeti değerlendirmez ya da insan hakları komisyonuna götürür. İnsan hakları komisyonu konu kendisine intikal ettirilirse, şu yollan birini takip eder. –olayı değerlendirmekten vazgeçer.-kanunun 1235 usulüne göre ele alınmaSina karar verir. –ilgili devletin rızasıyla, dostane çözüm arayacak komite oluşturabilir. –ilgili devletten daha fazla bilgi isteyebilir ya da durumu değerlendirmek üzere, bir uzman atayabilir.
ŞİKAYET >> Çalışma grubu >> Alt komisyon >> ya ret eder yada kabul edip >> İnsan H. K. na gönderir. İnsan H. K. da ya değerlendirmez ya da yukarıdaki 4 işlemi uygular.
Not: insan hakları komisyonuna kadar gelen bir şikayet öyle kolay gelemez. Sebebi: süreklilik arz eden insan hakları ihlalini inceleme katılığıdır. -1503 usulünün diğer önemli özelliği süreç gizlilik içinde işler. Yalnız komisyonun sosyal-ekonomik konsey için hazırlayacağı nihai rapor gizli olamaz.
3)1235 usulü: Alt komisyonun adı: “ayrımcılığın önlenmesi ve azınlıkların korunması alt komisyonu” dur. 1235 usulünde ekonomik-sosyal konseyi alt komisyona, büyük çapta insan hakları ihlallerini tetkik etme yetkisini vermiş. Bu usulde gizlilik değil, uzman rapörterlerin yerinde toplanan bilgiler doğrultusunda değerlendirmeler yapılmasının ön gören açıklılık ilkesi benimsenir. Bu 1235 usulü mekanizması 3 şekilde harekete geçirilebilinir.
1- üye devlet tarafından.
2-üye devletlerden oluşan grup.
3- alt komisyon. 1235 usulünün işletildiği ilk olay şudur: Şilideki 1973 yılı hükümet darbesi sonrası görülen büyük çaplı insan hak ihlali.
Önemli not: 1973’teki şili darbesi ancak 1979 yılında sonuçlandırılmıştır. Her iki usulde de (1503 ve 1235 usulü) süreç böyle uzun sürer. Sebebi BM ilgili devlet üzerinde siyasi baskı oluşturarak manevi etki yaratıp ihlalleri sonlandırıyor. BM’nin en çok eleştirilen yanı da budur.
4) insan hakları yüksek komiserliği: BM genel kurulu 1993’te bunu kurdu. Görevi: herkesin, medeni-siyasal-ekonomik-kültürel ve sosyal haklardan ayrıca azınlıklarından azınlık haklarından yararlanmasını teşvik eder. Tavsiyelerde de bulunur. İnsan haklarının etkin şekilde gerçekleşmesi için hükümetlerle doğrudan diyalog kurar.
NOT: Ayrımcılığın önlenmesi ve Azınlıkların korunması Alt Komisyonu 1999 da adı “İnsan Haklarının Teşvik Edilmesi ve Korunması Alt Komisyonu” olarak değiştirildi.
5) 2006 sonrası dönem: 2006 yılı hukuksal olarak, BM şartı zeminine dayandırılan yeni denetim mekanizmalarını ve bir dizi önemli kararların alındığı tarihtir. Bu dönem sonrasında BM genel kurulu, 2006 yılında (15 mart) İnsan hakları konseyini kurdu. Bu konsey İnsan hakları komisyonu’nun yerini almıştır. Ayrıca 18 uzmandan oluşan insan hakları danışma komitesi kuruldu. Bu komitede insan haklarının teşvik edilmesi ve korunması alt komisyonunun yerini almıştır. Bu konsey ve komite yerine geçtikleri mekanizmaların görevlerini sürdürmüş. Ayrıca 1503 ve 1235 usüllerine aynen devam etmiştir. Dierğ önemli olay 2006 yılında yeni bir denetim mekanizması kurulmuş. Bu mekanizma Evrensel Dönemsel Değerlendirme mekanizmasıdır. Bu sisteme göre BM bünyesindeki devletler ülkelerindeki insan haklarına ilişkin durumların iyileştirilmesi ve insan haklarına ilişkin konularda ne yaptıklarını her 4 yılda bir raporla sunar. Raporu İnsan hakları konseyi derlendirir.
2006 öncesi 2006 yılı
İnsan hakları komisyonu >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> İnsan hakları konseyi olmuş.
İnsan hakları teşvik edilmesi ve korunması Alt
Komisyonu >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> İnsan hakları danışma komitesi olmuştur.
BM Zemininde İnsan Hakları
MSHUS Denetim Sistemi
Kapsamı:
BM genel kurulu 1966 yılında ikiz sözleşmeler olarak anılan iki ayrı sözleşmeye imza attı.
1)Medeni ve Siyasal Haklar uluslararası Sözleşmesi (MSHUS) – klasik haklar
2) ekonomik, sosyal ve kültürel haklar uluslararası sözleşmesi – sosyal haklar
Bu 2 imza 1976 yılında yürürlüğe girdi.
MSHUS’un 2 Protokolü
Ek-1 protokolü: Bireysel başvuru hakkı tanımıştır.
Ek-2 protokolü: Ölüm cezasını kaldırmak en büyük amacıdır.
MSHUS’un tanıdığı hakların isimlerine sayfa 61 den bakınız.
İnsan Hakları komitesi Merkezli Denetim sistemi
Bu sistemde MSHUS’a bağlıdır. Bu insan hakları komitesi etkin bir denetim mekanizması geliştirmemiş ve gerekli yaptırımları yerine getirecek kudrete sahip değildir. Sebebi, komite yargısal veya mahkeme mercisi olarak yapılandırılmamıştır.
BM’nin Diğer Denetim Organları
1)Ekonomik, sosyal ve kültürel hakları komitesi
BM genel kurulu 10 Aralık 2008 de ESKHUS sistemine bireysel başvuru şikayeti mekanizmasını getirmiştir. Ayrıca komite hükümlere açıklık getirmek için genel yorumlar da bulunur.
2)Irk Ayrımcılığının Kaldırılması Komitesi
Bu komitenin görevli olduğu 3 denetim yolu vardır:
-Erken yargı usulü
-Devlet başvurusu
-Bireysel başvuru
Sözleşmenin büyük çapta ihlal edilmekte olduğu ve dolayısıyla acil müdahele gerektiren durumlarda erken uyarı usulü olarak denir.
3)Kadınlara karşı ayrımcılığın kaldırılması kanunu
4)İşkence ye karşı komite
10 bağımsız uzmandan oluşur.
5)İşkencenin önlenmesi alt komitesi
Bu komite diğer BM komitelerinden farklı olarak ihlalleri operasyonel biçimde önlüyor. Alt komite polismerkezleri, askeri-sivil cezaevleri, tutukluevleri, akıl hastahanelerini, sosyal bakım kurumlarını ziyaret etme yetkisine sahiptir.
6)Çocuk hakları komitesi
7)Göçmen işçiler komitesi
Bireysel başvuru mekanizmasını öngörmüş ve en az 10 üyenin mekanizmayı tanıması ile işler hale gelmiştir.
8)engelli kişilerin hakları komitesi
9)Zorla kaybettirilmeye dair komite.