AÖF DERS NOTLARINA HOŞ GELDİN!

Ders notlarına erişmek için lütfen ücretsiz kayıt olunuz.

Ücretsiz Kayıt ol!

VİZE Türk Dış Politikası 1 Vize Ders Notu

Administrator
Yönetici
Mesajlar
255
Tepkime puanı
24
Puanları
18
TÜRK DIŞ POLİTİKASI

ÜNİTE – 1 OSMANLI İMPARATORLUĞU’NUN ÇÖKÜŞÜNDEN KURTULUŞ SAVAŞI’NA KADAR TÜRK DIŞ POLİTİKASI

  • 1699 Karlofça Anlaşması ile Osmanlı duraklama döneminden çıkıp gerileme dönemine girmiş ve ilk kez büyük ölçüde toprak kaybedilmiştir.
  • Denge Politikası; Osmanlı İmparatorluğunun toprak kayıplarını önlemek amacıyla Büyük Britanya, Fransa ve Çarlık Rusya gibi devletlerin kendi çıkar çatışmalarından faydalanarak uluslararası alanda izlenen politikadır.
  • Berlin Anlaşması; Osmanlı İmparatorluğu, Çarlık Rusya, Almanya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Fransa arasında 13 Temmuz 1878’de imzalanan anlaşmadır. İngiltere bu anlaşma sonrası, Osmanlının toprak bütünlüğünü koruma politikasından vazgeçmiştir.
  • Alman Birliğini kurup, güçlü bir imparatorluk haline getiren; Otto Van Bismarck.
  • Bismarck; Prusya Başbakanı (Şansölye) olduktan sonra, tüm gücünü Alman Birliği gerçekleşmesi işine vermiştir. Bismarck bu amacına 1866 yılında Avusturya-Macaristan ve 1870 yılında Fransa ile yapılan savaşlar sonunda, 18 Ocak 1871 yılında ulaşmıştır.
  • Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu; I. Reich, 1871 yılında kurulan Alman İmparatorluğu; II. Reich, Hitler Almanya’sı (1933-1945) III. Reich olarak tanımlanır.
  • Vilayet-i Sitte; Sivas, Erzurum, Van, Bitlis, Elazığ, Diyarbakır.
  • Ermeni sorunu; Berlin Anlaşmasının 61. maddesinde gündeme gelmiş sorundur.
  • Prusya Krallığı; 1713-1839 yılları arası Alman Devleti’ne verilen isimdir.
  • Alman imparatoruna verilen unvan; Kayzer.
  • HelmuthVonMoltke; 1835-1839 yılları arasında Osmanlı ordusunda askeri öğretmen ve tahkimat uzmanı olarak çalışmıştır.
  • 1888 yılında II. Wilhelm, Almanya’nın son imparatoru olarak tahta geçmiştir.
  • Weltpolitik; I. Dünya Savaşı’ndan, Almanya’nın yenilenmesine kadar II. Wilhelm tarafından sürdürülen emperyalizm politikasıdır.
  • Tanzimat Fermanı; 1839’da Mustafa Reşit Paşa tarafından Gülhane Parkı’nda okunmuştur.
  • Tanzimat Dönemi; 1839-1876
  • Islahat Fermanı; 1856 yılında ilan edilmiş, Osmanlıdaki Hristiyanların hak ve özgürlüklerini genişletmiştir.
  • Paris Anlaşması (1856); Osmanlı Devleti, bir Avrupa devleti sayılmış, Islahat Fermanı, bu anlaşmada madde olarak yer almıştır.
  • II. Meşrutiyet Döneminde Osmanlı devlet adamları, dış politikada farklı yöntemler izlemişlerdir. Bu politikaların amacı aynıdır; İmparatorluğun ayakta kalabilmesi için büyük devletlerden destek almak.
  • İkinci Meşrutiyet Dönemi dış ilişkileri 3 dönemde incelenir;
  • 1908-1909 Dönemi; 1908 Jön Türk İhtilali’nden sonra kurulan Kamil Paşa hükümetinin dış politikadaki amacı; bölgesel büyük güçlerle uzlaşmacı bir politika izlemektir.
  • 1909-1912 Dönemi; Bu dönemde İngiltere, Almanya ve Fransa ile Kapitülasyonlar ve Bağdat Demir Yolu sorunu ile uğraşırken içeride 31 Mart Vakası ile uğraşılmıştır. İtalya da 1911’de Trablusgarp’a asker çıkarmış, 1912 yılında İtalyanlar ile Uşi Anlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşma ile Trablusgarp kesin olarak İtalya’ya bırakılmıştır. Böylece Osmanlının Kuzey Afrika’daki son toprak parçası da elden çıkmıştır. Ege’deki On İki Ada da geçici olarak İtalyanlara bırakılmıştır.
  • 1912-1914 Dönemi
  • İtilaf Devletleri; Britanya İmparatorluğu, Fransa ve Çarlık Rusya.
  • İttifak Devletleri; Almanya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, İtalya. İtalya daha sonra İtilaf devletlerine katılmıştır. Osmanlı ve Bulgaristan İttifak devletlerine katılmıştır.
  • Balkan Devletleri arasında ilk ittifak; Sırbistan ve Bulgaristan arasında Mart 1912’de gerçekleşmiştir. Yapılan bu savunma ittifakını gizli maddesi; Makedonya’nın, iki devlet arasında paylaşımıdır.
  • Mayıs 1912 yılında Bulgaristan ile Yunanistan arasında savunma anlaşması yapılmıştır.
  • Ekim 1912’de “Balkan Birliği” denilen Bulgaristan, Sırbistan, Yunanistan ve Karadağ’dan oluşan birlik gerçekleşmiştir.
  • 13 Ekim 1912’de başlayan I. Balkan Savaşının en önemli konusu; Makedonya’nın geleceği olmuştur.
  • Londra Barış Anlaşması; 1913 yılında imzalanmıştır.
  • Londra Anlaşmasına göre; Osmanlı İmparatorluğu, Midye-Enez çizgisinin Batısındaki toprakları Balkan devletlerine, Edirne’yi ise Bulgaristan’a bırakmıştır. Arnavutluk’un bağımsızlığı ise kabul edilmiştir. Ege Adaları ile ilgili gelişmeler de büyük devletlere bırakılmıştır.
  • II. Balkan Savaşı, 1913 yılında başlamıştır. Bu savaşın Osmanlı için en büyük getirisi; Edirne ve Kırklareli’nin geri alınması olmuştur.
  • I. Dünya Savaşı’nın nedenleri;
  • Sömürgecilik ve Emperyalizm
  • Almanya’nın Güvenlik Sorunu
  • Avrupa’da Bozulan Güç Dengesi ve Uluslararası Güvensizlik
  • Fransız Devrimi ve Sonrası Gelişmelerin Etkisi
  • Osmanlı Mirası Üzerinde Çatışma
  • Osmanlı, I. Dünya Savaşı’nda; Kafkas, Çanakkale ve Süveyş Cephelerinde savaşmıştır.
  • Osmanlının savaştığı dış cepheler ise; Irak, Makedonya, Galiçya ve Romanya.
  • Osmanlının I. Dünya Savaşı’na dâhil olma nedenleri;
  • Son yıllarda kaybedilen toprakları geri kazanma isteği
  • Siyasi yalnızlıktan kurtulma isteği
  • İttihat ve Terakki’nin, savaşı Almanya’nın kazanacağı görüşü
  • İttihat ve Terakki liderlerinin Avrupa’nın geleceğinin Almanya tarafından çizileceğine duydukları inanç.
  • Millet-i Sadıka: Osmanlı sınırları içinde yaşayan Ermenilere verilen unvandır.
  • Bismarck’ın Osmanlı Politikası; Osmanlı Devletini gözeterek Avrupa’da statükoyu korumaktır.
  • II. Abdülhamit’in Almanya ile iyi ilişkiler kurmaya çalışmasının önemli sebebi; Almanya’nın Osmanlı’dan toprak talebinin olmamasıdır.
  • 27 Mayıs 1915’de Ermenilerin toplu olarak Osmanlı İmparatorluğu’nun bir bölgesi olan Suriye’ye gönderilmesi sağlayan Tehcir Yasasının çıkarılmasındaki neden; Çarlık Rusya’ya karşı savunma hattının gerisini güvenceye almaktır.
  • 16. Maddesinde Ermenistan’ı Osmanlının içinde olsa da ilk kez uluslararası bir belgede “bağımsız” bir bölge olarak tanıyan anlaşma; Ayastefanos Anlaşmasıdır.
  • Britanya İmparatorluğu ile işbirliği yapmayı, dönemin koşularında daha doğru bulan ve bu tavrı nedeniyle “İngilizperver” olarak adlandırılan; Kamil Paşa’dır.
ÜNİTE – 2 KURTULUŞ SAVAŞI DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI

  • Osmanlı Devleti, 30 Ekim 1918’de Mondros Ateşkes Anlaşmasını imzalamakla siyaseten sona ermiştir.
  • Şark Meselesi; Türklerin Anadolu’dan atılması anlamına gelen düşüncedir.
  • Paris Barış Konferansı; 18 Ocak 1919’da İtilaf Devletlerinin, yenilen devletler ile imzalanacak barış anlaşmalarının içeriğini belirlemede ve Osmanlı Devleti’nin topraklarının nasıl paylaşılacağını tespit etmek amacıyla toplanan konferanstır.
  • Paris Barış Konferansı’nda ABD, İngiltere, Fransa ve İtalya arasında anlaşmazlıklar su yüzüne çıkmıştır. Özellikle İtalya’nın Adriyatik’teki çıkarlarının diğer ortaklarınca desteklenmemesi ve İzmir ve çevresinin 8 Ağustos 1917 tarihli St. Jean de Maurienne Anlaşması’yla bu ülkeye bırakılmasına rağmen, 6 Mayıs 1919’da bu bölgenin Yunanistan’a bırakılması, İtalya’nın tepkisini çekmiştir.
  • İzolasyonizm ( İnfiratçılık); Kendi sınırları içerisinde kalma politikasıdır.
  • Monreo Doktrini; ABD’nin, Avrupa kıtasının sorunlarıyla ilgilenmeyeceği, buna karşın Avrupa Devletlerinin de ABD’nin sorunlarına karışmamasıdır.
  • Milletler Cemiyeti; I. Dünya Savaşı sonrası dünya barışını korumak amacıyla kurulmuştur.
  • Self Determinasyon; Ulusların kendi kaderlerini belirleme hakkına sahip olması demektir.
  • Manda; Vekalet anlamına gelir. Wilson ilkelerinden biri de devletin yeni topraklar almamasıydı. Gelişmiş bir ülkenin Milletler Cemiyeti adına söz konusu geri kalmış bir ülkeyi gelişinceye kadar yönetmesidir.
  • Amasya Genelgesi; Türk Kurtuluş Savaşı’nın amacını, gerekçesini ve stratejisini ortaya koyan belgenin adıdır. 22 Haziran 1919’da yayınlanmıştır.
  • Erzurum Kongresi; Kurtuluş Savaşı’nda dış politikada izlenen ilkeler belirlenmiştir. Heyet-i Temsiliyeoluşturulmuştur. 23 Temmuz 1919’da toplanmıştır.
  • Sivas Kongresi; Tüm bölgesel cemiyetler bu kongrede Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirilmiştir. 4-11 Eylül 1919’da toplanmıştır.
  • Diplomasi ve Savaş; Erzurum ve Sivas Kongrelerinde alınan temel düşüncedir.
  • James G.Harbord; Mustafa Kemal ile görüşen ABD’li devlet adamıdır.
  • Misak-ı Milli; Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nde kabul edilen ve milli yemin anlamına gelen belgenin adıdır.
  • Halk Oylaması; Referandum anlamına gelir.
  • Karakol Cemiyeti; Enver ve Talat Paşaların Mondros Ateşkes Anlaşmasından sonra İttihatçıları bir arada tutmak amacıyla kurdukları cemiyetin adıdır.
  • Kafkas Seddi; İngilizlerin Bakü-Batum demiryolunu ve Karadeniz’den Hazar’a uzanan bölgeyi denetimleri altında tutmak amacıyla kurdukları seddin adıdır.
  • Molokanlar; 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Rusya hükümeti tarafından göç ettirilen halk.
  • Büyük Millet Meclisi ve Afganistan arasında dayanışma anlaşması Mart 1921’de imzalanmıştır.
  • 2-3 Aralık 1920’de Ermenistan ile Gümrü Anlaşması imzalanmıştır.
  • Gümrü Anlaşması; BMM’nin yabancı bir devletle imzaladığı ilk anlaşmadır. Bu anlaşma ile Kars, Sarıkamış yeniden Türkiye’ye dahil olmuştur.
  • Kars Anlaşması; 22 Eylül 1921’de Rusya ile imzalanmıştır. Türk Heyetine, Kazım Karabekir Paşa başkanlık etmiştir.
  • I. İnönü Savaşı; Düzenli ordunun Batı Cephesi’nde Yunanlılara karşı kazandığı ilk askeri başarıdır.
  • Londra Konferansı; I. İnönü Savaşı’ndan sonra toplanmıştır. İtilaf Devletleri, TBMM’nin varlığını ilk kez resmen tanıdılar.
  • Ankara Antlaşması; 20 Ekim 1921’de TBMM ile Fransa arasında imzalandı. Fransa, TBMM’yi tanıyan ilk itilaf
  • Moskova Anlaşması; 16 Mart 1921’de TBMM ile Sovyetler Birliği arasında imzalandı. Sovyetler Birliği TBMM’yi tanıyan ilk devlettir.
  • Çanakkale Olayı; Türk ordusu Büyük Taarruzu başarıya ulaştırarak kuzeye ilerlemiş ve itilaf devletlerinin denetimindeki Marmara ve Boğazlar bölgesine dayanmıştır. Bu yeni durum; Türk – İngiliz çatışmasını gündeme getirmiştir. Diploması tarihinde bu olaya Çanakkale Olayı denilmiştir.
  • Mudanya Ateşkes Anlaşması; TBMM Hükümeti ile İtilaf Devletleri arasında imzalandı. Kurtuluş Savaşı’nın silahlı dönemi son erdi. TBMM diplomatik bir başarı elde etti.
  • Mudanya Ateşkes Anlaşması; Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi sonrası imzalanmıştır.
  • Yunanlıların Doğu Trakya’yı boşaltması hükmü de Mudanya Ateşkes Anlaşması’nda geçmiştir.
  • İsmet İnönü; Lozan Barış görüşmelerine giden Türk Heyetinin başında dışişleri bakanıydı.
  • Duyun-u Umumiye İdaresi; Lozan Barış Anlaşması’nda kaldırılmıştır. Yeni Türk Devleti ekonomik bağımsızlık elde etmiştir.
  • İzmir İktisat Kongresi; 17 Şubat – 4 Mart 1923 tarihleri arasında toplanan bu kongrede milli ekonomik andı kabul edildi, milli ekonominin temeli atıldı.
  • Kapitülasyonlar; Osmanlı ekonomisini dışa bağımlı hale getiren kapitülasyonlardan, Yeni Türk Devleti, Lozan Anlaşması ile kurtuldu.
  • Boğazlar Komisyonu; Türkiye’nin Lozan Barış Anlaşması’nda başkanlığının bir Türk’e verildiği komisyonun adıdır. Ancak, Türkiye Boğazlarının her iki yakasında asker ve silah bulunduramayacaklardır.
  • Woodrow Wilson; I. Dünya Savaşı’ndan sonra Milletler Cemiyeti’nin kurulmasını savunan ABD’li başkandır.
  • Wilson İlkeleri’nin 12. si; Osmanlı bünyesindeki diğer uluslara özerklikleri ve özgürlüklerini temin etmeye çalışan, Çanakkale Boğazı’ndan gemilerin geçişine ve ticaretine sürekli açık tutulmasını öngören ilkedir.
  • Mustafa Kemal, Samsun’a çıkmadan önce, ülke genelinde kurtuluş çaresi olarak; Mandacılık, Yöresel Kurtuluş ve Tam Bağımsızlıktı.
  • Muharrem Kararnamesi; Osmanlının 1876’da dış borçlarını ödeyememesi ile Duyun-u Umumiye yönetiminin kurulmasıdır. (Fransız, İngiliz, Avusturyalı, Alman ve Diğer alacaklılar).
  • Lozan Barış Anlaşması (24 Temmuz 1923)
  • Siyasal Bağımsızlık Belgesidir.
  • Eşitlik Belgesidir
  • Ekonomik Bağımsızlık Belgesidir
  • Diplomatik Zafer Belgesidir
  • Modern Türkiye’nin doğuşunun belgesidir
  • Sevr Anlaşması’nın geçerliliğini reddeden belgedir
  • TBMM Hükümeti, İtilaf Devletleri’nin Lozan’da ikilik çıkarmasının önüne geçmek amacıyla saltanatı kaldırmıştır.
  • TBMM Hükümeti ile Sovyet Rusya’nın birlikte hareket etmelerinin en önemli nedeni; Rakiplerinin ortak olması ve her ikisinin emperyalizme karşı mücadele etmesidir.
  • Ülkedeki bölgesel tüm cemiyetler; 4 – 11 Eylül 1919’daki Sivas Kongresi’nde birleştirilmiştir.
  • TBMM Hükümeti’nin Londra Konferansı’na davet edilmesi, I. İnönü Savaşı sonrası olmuştur.

  • ÜNİTE – 3 ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞI POLİTİKASI (1923 – 1938)
  • Faşizm; Latince bağ, demet, paket demektir. İtalya’da 1922-1945 yılları arasında egemen olan tek parti diktatörlüğüne, şovenizme ve korpaatizme dayanan düzendir.
  • Nazizm; 1933’te Almanya’da Hitler’in liderliğinde iktidara gelen partinin savunduğu düşüncedir. Nazizmi oluşturan temel düşünceler; savaşın, istilanın ve otoriter devlet gücünün yüceltilmesi, Almanların üstün ırk oldukları savı, Yahudi ve Slavlara sadece kin duyulması, demokrasi ve hümanizmin horlanmasıdır.
  • Nazi Partisi; Hitlerin liderliğini yaptığı Alman Nasyonal Sosyalist İşçi Partisi
  • Versay Anlaşması; I. Dünya Savaşı sonunda Almanya ve İtilaf Devletleri arasında imzalanan anlaşmadır.
  • Locarno Anlaşması; Almanya, Fransa, İngiltere, Belçika, İtalya, Polonya ve Çekoslovakya’nın taraf olduğu anlaşma, sınırların güvence altına alınması ve sorunların savaşa gidilmeden barışçıl yollardan çözümlenmesi hedeflenmişti.
  • Briand-Kellog Paktı; 27 Ağustos 1928’de Fransa, ABD, İngiltere, Almanya İtalya, Japonya, Çekoslovakya ve Belçika arasında imzalanan bu paktın amacı uluslararası barışı sürdürmektir. 1929 yılında SSCB ve Türkiye bu pakta üye olmuştur.
  • M.K.Atatürk; Ulusal egemenliğin “ halk tarafından ve halk için” yerine getirilmesine rehberlik etmek, Türkiye’yi tam anlamıyla bir “çağdaş devlet” haline getirmesine önderlik yapmak üzere, 11 Eylül 1923’te Cumhuriyet Halk Partisi’ni (CHP) kurdu.
  • Atatürk’ün muhaliflerinin, 17 Kasım 1924’te kurdukları Terakkiperver Cumhuriyet Partisi’dir. Şeyh Sait İsyanından (Şubat 1925) kısa bir süre sonra, 4 Mart 1925’te çıkartılan Takrir-i Sükûn Kanunu’na dayanılarak, Haziran 1925’te kapatılmıştır. Bu olayın en önemli politik sonucu tek parti döneminin başlamış olmasıdır.
  • 18 Temmuz 1945’te Nuri Demirağ’ın liderliğini yaptığı Milli Kalkınma Partisi’nin kurulmasıyla çok partili hayata tekrar geçildi.
  • Şeyh Sait İsyanı (Şubat 1925); Laik rejime karşı yapılmıştır.
  • Serbest Cumhuriyet Fırkası; Türkiye Cumhuriyeti’nin üçüncü partisidir.
  • Ankara Anlaşması; 1926 yılında İngiltere ile imzalanmıştır. Türkiye, bu anlaşma ile Musul’u kaybetmiştir.
  • Bozkurt-Lotus Davası; Fransız bayraklı Lotus gemisi ile Türk bayraklı Bozkurt şilebinin 2 Ağustos 1926’da çarpışmaları sonucu 8 Türk denizcinin ölmesi üzerine yaşanan sorundur.
  • Nüfus Mübadelesi Sorunu; Türkiye ile Yunanistan arasında yaşanmıştır. Bu sorun Türkiye’nin istediği şekilde çözümlenmiştir.
  • Etabil; “Yerleşik” anlama gelir.
  • Milletler Cemiyeti; Merkezi Cenevre olan bu cemiyete Türkiye 1932 yılında üye olmuştur.
  • Balkan Antantı; Türkiye, Yugoslavya, Yunanistan ve Romanya arasında yapılmıştır. Türkiye bu antanta katılmakla batı sınırını güvence altına almıştır.
  • Türkiye ve Yunanistan’ın öncülüğünü yaptığı konferansların tarihleri ve toplantı yerleri;
  • Birinci Balkan Konferansı, 5 Ekim 1930’da Atina’da.
  • İkinci Balkan Konferansı, 20-26 Ekim 1931’de İstanbul’da.
  • Üçüncü Balkan Konferansı, 23-26 Ekim 1932’de Bükreş’te.
  • Dördüncü Balkan Konferansı, 5-11 Ekim 1933’de Selanik’te.
  • Rıza Şah Pehlevi; Türkiye’yi ziyaret eden İran lideridir.
  • Sadabat Paktı; Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında imzalanmıştır. Türkiye bu pakta katılmakla doğu sınırını güvence altına almıştır.
  • Montrö Boğazlar Sözleşmesi; 20 Temmuz 1936’da imzalanmıştır. Türkiye’nin boğazlar üzerindeki egemenliği kesinlik kazanmıştır.
  • Musul Sorunu; Türkiye ile İngiltere arasında yaşanmıştır. Türkiye, tüm çabalara rağmen Musul’u kaybetmiştir.
  • Hatay Sorunu; Türkiye ile Fransa arasında görüşülmüştür. Türkiye bu sorunu istediği şekilde çözümlemiştir.
  • Asya Asyalılarındır görüşü, Japonya’ya aittir. Amaç, Çin üzerindeki Batı’nın etkisini kırmaktır.
  • Lenin’in ölümünden sonra SSCB liderliğine Stalin geçmiştir.
  • Atatürk’ün dış politikada belirlediği temel ilke; “Yurtta Sulh, Cihanda Sulh”.
  • Lenin’in ölümünden sonra SSCB liderliğine Stalin geçmiştir.
  • Atatürk’ün dış politikada belirlediği temel ilke; “Yurtta Sulh, Cihanda Sulh”.
  • Yabancı Okullar Sorunu; Türkiye, İngiltere ve Fransa arasında yaşanmıştır. Türkiye’nin isteği doğrultusunda çözümlenmiştir.
  • Nasturi Ayaklanması; İngilizlerin kışkırtmasıyla Hakkari dolaylarında yaşanmıştır. (İngiltere’nin kışkırtmalarıyla)
  • Ticaret ve Seyrisefain Antlaşması (11 Mart 1927); Türkiye ile SSCB arasında imzalanmıştır.
  • Karşılıklı İkamet Antlaşması; Türkiye ile Almanya arasında 12 Ocak 1927 tarihinde imzalanmıştır.
  • Atatürk’ü ziyaret eden Afgan Kralı; Kral Amanullah Han’dır.
  • Hatay Cumhuriyeti’nin cumhurbaşkanı; Tayfur Sökmen’di.
  • General Mac Arthur; 25-28 Eylül tarihinde Türkiye’ye resmi bir ziyarette bulunan ABD’li genelkurmay başkanıdır.
  • Türkiye Cumhuriyeti’nin dış politikasının temel nitelikleri;
  • Egemenlik ve eşitlik ilkesine dayalı ilişkiler
  • Antlaşmalara ve hukuka saygılı
  • Uluslararası uyuşmazlıkların barışçıl yollarla çözümü
  • İttifaklara katılmama
  • Uluslararası örgütlere karşı izlenen çekimse politika
  • Mevcut dengeleri koruma
  • Batılılaşma ve demokratikleşme
  • Atatürk’ün dış politika olaylarına yaklaşımları;
  • Gerçekçi stratejiler izlenmesi
  • Taktikler geliştirilmesi
  • Diyaloğa açık olunması
  • Geçmişteki gerekli derslerin çıkarılarak geleceğe ilişkin planların kurgulanması
  • Uluslararası alanda aktif fakat serüvencilikten uzak dış politika izlenmesi
  • İrredetist olunmaması, ırkçılığı reddederek insani değerlerin ön plana çıkartılması
  • Yurtta barış dünyada barış ilkesi ile hareket edilmesi
  • Kendi gücüne dayanma
  • Tevfik Rüşte Aras; Atatürk’ün belirlediği dış politikanın en önemli uygulayıcısıdır. 1. TBMM’ye Menteşe (Muğla) milletvekili olarak girmiş, 1939 – 1943 arası Londra büyükelçiliğini yapmıştır.
  • Wilson Prensipleri İlkesi; Refik Halit Karay, H.Edip Adıvar, Celal Nuri İleri, Ahmet Emin Yalman, Yunus Nadi Abalıoğlu ve VelitEbuzziya ‘nın bulunduğu bir grup aydın tarafından 4 Aralık 1918’de Wilson Prensipleri Cemiyeti’ni kurarak ABD yardımını gündeme getirmişlerdir.
  • Atatürk’ün ölümü ile İran, 1 aylık yas ilan etmiştir.
  • 1937 yılından itibaren Ankara’da yaşamaya başlayan ABD Büyükelçisi; John Van A.Mac. Murray.
  • Türkiye – Yunanistan ilişkileri; 1923-1930 yılları arasında Türkiye ile Yunanistan arasında mübadele sorunu ve patrikhane sorunu yaşanmıştır. 1954 yılında kadar dostane ilişkiler sürmüş, 1954’ten sonra Kıbrıs sorunu yaşanması ile bozulmuştur.
  • Türkiye ile İngiltere arasında yaşanan en büyük sorun Türkiye-Irak sınırının çizilmesi ve Musul’un geleceği olmuştur.
  • Milletler Cemiyeti Meclisi; Türk-İngiliz güçlerinin Musul sınır bölgesinde yer yer çatışmaya başlaması üzerine 29 Ekim 1923’de yaptığı toplantıda Musul’u Hakkâri’den ayıran eski vilayet sınırını “Brüksel Hattı” adıyla geçici sınır tayin etti.
  • BenitoMussolini’nin İtalya’da iktidara gelmesiyle Türkiye ile İtalya arasında sorunlu dönem yaşanmıştır. İtalya’nın Roma İmparatorluğu’nu canlandırma söylemi Türkiye’yi tedirgin etmiştir.
  • Kayseri ve Nazilli’deki fabrikalar, Sovyet Rusya’dan alınan dış yardım sayesinde kurulmuştur.
  • 3 Ekim 1935’te Habeşistan’ı işgal eden ülke İtalya’dır.
II. DÜNYA SAVAŞI DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI (1939-1945)

  • I. Dünya Savaşı’nın galipleri (İngiltere, Fransa, İtalya ve diğerleri) ile mağlup Almanya arasında Paris yakınlarında Versay (28 Haziran 1919) Anlaşması imzalandı. Almanya açısından toprak ve sömürge kaybı da dâhil olmak üzere, askeri ve ekonomik konularda oldukça ağır şartlar içeriyordu.
  • Büyük devletlerin (İngiltere, Fransa, ABD), Almanya ve İtalya’nın saldırgan tutumlarına karşı yaptırım uygulamaları ve tepkisiz kalmalarının ardında, 1917 Bolşevik Devrimi sonrası gelişen SSCB merkezli “komünizm tehlikesi” ve bu ülkelerin saldırgan tutumunu SSCB’ye karşı kullanma düşüncesi yatmaktadır.
  • Almanya 1 Eylül 1939’da Polonya’ya saldırdı. İngiltere ve Fransa ise 3 Eylül’de Almanya’ya savaş ilan etti ve böylece II. Dünya Savaşı başlamış oldu.
  • Dawes Planı; Almanya’nın savaş tazminatı ödemekte zorluk çekmesi üzerine bu sorunun düzeltilmesi için ortaya atılan plandır.
  • Dünya Ekonomik Bunalımı; 1929’da önce ABD’de başlayan ve daha sonra dünyaya yayılan ekonomik bunalımdır. Bu ekonomik bunalım; ülkelerin ulusal ekonomilerini korumak amacıyla gümrük uygulamalarının yükseltilmesine, bu da rekabet ve gerginliklerin artmasına neden olmuştur.
  • Roma – Berlin Mihveri; İtalya ve Almanya arasında II. Dünya savaşı öncesi kurulan gruptur.
  • Plebist; Halkoylaması, referandum.
  • Anschluss; Birleşme demektir. Almanya 1938 yılında Avusturya’ya müdahalede bulunarak burayı kendi toprakları ile birleştirdi. Versay’ın ilk açık ihlali olan Anschluss’a çeşitli ülkelerden bazı zayıf tepkiler geldiyse de etkili olmadı.
  • II. Dünya Savaşı öncesi, ABD’nin izlediği politika; Tarafsızlık politikasıdır.
  • Südetler bölgesi, Münih Konferansı ile Almanya’ya verilmiştir.
  • Lebensraum; Alman halkına yeni yaşam alanı bulmak düşüncesidir.
  • Lozan Barış Anlaşması’ndan sonra Türkiye’nin izlediği dış politikası; Denge Siyasetidir.
  • Maginot Hattı; Fransızların kurmuş oldukları ünlü savunma hattı.
  • Müttefik Devletler; İngiltere, Fransa, ABD, SSCB’nin içinde bulunduğu grup.
  • Stalingrad Savunması; SSCB’nin Almanya’ya karşı oluşturduğu savunmanın adıdır.
  • PearlHarbor Baskını (Japonların Saldırısı); ABD’nin II. Dünya Savaşı’na girmesine neden olan gelişmedir.
  • Normandiya Çıkarması; Müttefikler bu çıkarma ile Fransa’yı Alman işgalinden kurtarmayı başardılar.
  • Üçlü İttifak (Ankara Paktı); II. Dünya Savaşı sırasında 1939’da Türkiye, İngiltere ve Fransa arasında imzalanan karşılıklı yardım anlaşmasıdır. Bu anlaşma, Doğu Akdeniz’i ve Balkanları bir saldırıya karşı korumak amacıyla yapılmıştır.
  • Casablanca Konferansı; ABD Başkanı Roosevelt ile İngiliz Başkanı Churchill, Fas’ta bir araya gelerek, düşmanın kayıtsız şartsız teslim alınana kadar savaşın sürmesi kararı almışlardır.
  • Adana Konferansı; İsmet İnönü ce Churchill görüşmüş, Türkiye’nin kendi yanlarında savaşa girmesi konusunda ısrarcı olmuşlardır.
  • Churchill, 1943 yılı sona ermeden Türkiye’nin savaşa girmesi gerektiğini ifade ederken Türk Yetkililer iki konu üzerinde durmuşlardır;
  • Türkiye, SSCB’den emin değildir ve SSCB’den çekinmektedir. Almanya’nın yenilmesiyle SSCB Avrupa’ya egemen duruma gelecektir.
  • Türkiye’nin savaşa katılabilmesi için Türk ordusunun malzeme bakımından geniş ölçüde takviyesine ihtiyaç vardır.
  • Türkiye’nin Lozan’dan II. Dünya Savaşı’na kadar imzaladığı uluslararası anlaşmalar;
  • 1928 Briand-Kelogg Paktı (Savaşı uluslararası olmaktan çıkarmıştır)
  • SSCB ile Dostluk ve İşbirliği (Saldırmazlık) Anlaşması (1925)
  • 25 Mayıs 1928’de Afganistan ile imzalanan Dostluk ve İşbirliği Anlaşması
  • 30 Mayıs 1928’dde İtalya ile imzalanan Tarafsızlık, Uzlaştırma ve Yargısal Çözüm Anlaşması
  • 17 Aralık 1929’da SSCB ile 1925 tarihli Dostluk ve Tarafsızlık Anlaşmasının uzatılması
  • 5 Aralık 1932’de İran ile imzalanan Dostluk Anlaşması ile Güvenlik, Tarafsızlık ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması
  • 1930’larda Almanya ve İtalya’nın yayılmacı bir siyaset izlemesi üzerine 1934 yılında Türkiye ile Yunanistan Balkan Antantını kurmuştur. Daha sonradan Romanya ve Yugoslavya da katılmıştır. Türkiye, Balkan Antantı ile batı sınırlarını güvence altına almıştır.
  • Almanya ile SSCB, 23 Ağustos 1939’da imzaladıkları Saldırmazlık Paktı (Yüzdeler Anlaşması) ile Polonya’yı kendi aralarında paylaşmışlardır.
  • SSCB, Polonya’dan sonra Ekim ayında Letonya, Litvanya ve Estonya’yı işgal etmiş, 4 aylık direnişinden sonra da Finlandiya’yı işgal etmiştir.
  • Savaşın batı cephesinde, Almanya, 1940’da Danimarka ve Norveç’e saldırmışlardır.
  • Almanya için Fransa’nın tesliminden sonra kalan tek güç; İngiltere’dir.
  • Luftwaffe: Alman Hava Kuvvetleri
  • Stalingrad Savunmasından sonra 1942’de Almanlar geri çekilmeye başlamış, SSCB de saldıran taraf konumuna geçmiştir.
  • ABD’nin toplamda 400.000’i aşkın insanın ölümüyle sonuçlanan, 6 Ağustos 1945’te Hiroşima kentine, 9 Ağustos’ta ise Nagasaki kentine attığı atom bombaları sonucunda Japonya’nın 2 Eylül 1945’te koşulsuz şartsız teslim olması ile II. Dünya Savaşı sona ermiştir.
  • Savaş Dönemi Türk Dış Politikasını yönlendiren kadro;
  • Cumhurbaşkanı İsmet İnönü (11 Kasım 1938 – 22 Mayıs 1950)
  • 2. Refik Saydam Hükümeti (3 Nisan 1939 – 9 Temmuz 1942)
  • 1. Şükrü Saraçoğlu Hükümeti (9 Temmuz 1942 – 9 Mart 1943)
  • 2. Şükrü Saraçoğlu Hükümeti (9 Mart1943 – 7 Ağustos 1946)
  • Türkiye’nin, Polonya gibi SSCB ve Almanya tarafından işgale uğrama endişesine verilen addır.
  • Müttefiklerin, Türkiye’yi II. Dünya Savaşına sokma çabaları;
  • Casablanca Konferansı
  • Adana Konferansı
  • Moskova Konferansı
  • Kahire Konferansı
  • Türkiye, 23 Şubat 1945’te Almanya ile Japonya’ya savaş ilan etti (II. Kahire Konferansı’nda). Böylece Türkiye, II. Dünya Savaşı boyunca yapılan tüm baskılara rağmen reddettiği savaş ilanını, savaş sona ererken gerçekleştirmiş oluyordu.
  • Postdam Konferansı; Müttefikler, yani II. Dünya Savaşı galip devletleri 17 Temmuz – 2 Ağustos 1945 tarihleri arasında bir araya geldikleri konferanstır.
 
Üst