YAKIN ÇAĞ AVRUPA TARİHİ
ÜNİTE – 5 I. DÜNYA SAVAŞI VE II. DÜNYA SAVAŞI’NA KADAR AVRUPA (1914 – 1939)
- Brest Litovsk Anlaşmasının sonuçları;
- Sovyet Rusya; Ukrayna, Finlandiya, Beyaz Rusya’dan toprak kaybetti.
- Kars, Ardahan ve Batum, Osmanlılara verildi.
- Rusya, Doğu Anadolu’nun tamamından çekileceğini taahhüt etti.
- Romanya savaştan çekilme kararı aldı.
- Brest Litovsk Anlaşmasını imzalayan ülkeler; Rusya, Osmanlı, Almanya, Bulgaristan.
- ABD’nin I. Dünya Savaşı’na katılma süreci;
- ABD, savaş boyunca İtilaf Devletleri yanlısı politikalar üretmiştir.
- ABD şirketleri, İngiltere ve Fransa’ya silah satmıştır.
- Alman denizaltıları, ABD ticaret gemilerini batırmıştır. (Bununla ABD savaşa dâhil oldu)
- Almanya, Meksika ve Japonya ile işbirliğine girişmiştir.
- I. Dünya Savaşı sonrası imzalanan anlaşmalar;
- Bulgaristan ile Neuily
- Macaristan ile Trianon
- Avusturya ile St. Germain
- Almanya ile Versay
- Osmanlı ile Sevr anlaşmalarıdır.
- Almanya’nın muhtemel bir savaşta toprakların genişliği ve demiryollarının azlığı nedeniyle Rusya’nın düzenleyeceği seferberliğinin uzun süreceği, bu nedenle de önce Fransa’ya saldırmayı öngören plan; Schlieffen Planı’dır.
- I. Dünya Savaşı’nda Almanya Başkomutanı; Falkenhayn.
- 1918’de Romanya’nın savaştan çekildiği anlaşma; Bükreş Antlaşmasıdır.
- Versay Anlaşması’nın Almanya’nın kendini idame etme kaynaklarının zarar gördüğü, bu nedenle de ileride anlaşmazlığın sınır sorunundan değil ekonomik nedenlerden çıkacağı öngörüsünde bulunan İngiliz ekonomisti; J.M. Keynes.
- Almanya’nın gelişmesine karşılık, dünyada barışı sağlamak, gizli ilişkileri sonlandırmak, hükümetlerin uluslararası hukuk kurallarına uymalarını sağlamak amacıyla kurulan uluslararası örgüt; Milletler Cemiyeti’dir.
- Almanya’da, I. Dünya savaşı sonrasında imparatorluğun yıkılması üzerine Kurucu Meclis’in yeni Alman anayasasını oluşturmak amacıyla toplandığı kent; Weimer.
- 1919’da hazırlanan anayasa ile Hitler’in iktidara geldiği döneme; Weimar Dönemi denilmiştir.
- Hitler’in iktidarının yaşandığı döneme; III. Reich dönemidir.
- Nazilerin Yahudilere sistemli ve kademeli olarak giriştiği toptan yok etme hareketine; Holokost denir.
- II. Dünya Savaşı’nın hemen öncesinde 1939’da yaşanan olaylar;
- Macaristan Anti-Komintern Pakt’a katıldı
- Arnavutluk hâkimiyeti İtalya’nın eline geçti
- Almanya, Romanya’yı ekonomik baskı altına aldı
- Mussolini ve Almanya arasında Çelikpakt Anlaşması imzalandı
- Almanya ve Danimarka arasında saldırmazlık anlaşması imzalandı
- Vichy Hükümeti;
- Paris İşgalinin ardından kurulmuştur
- III. Cumhuriyet sona ermiştir
- Vichy başkent yapılmıştır
- Özgürlük, eşitlik, kardeşlik ilkelerinin yerini “iş, aile, vatan” almıştır
- Nazi yönetimine benzeyen bir yönetim kurulmuştur.
- Almanya’nın İngiltere yenilgisinin ardından Japonya ve İtalya ile oluşturduğu üçlü pakt;
- Avrupa’da yeni düzen kurulmak istenmiştir
- Asya’da kurulacak düzenin önderi Japonya olacaktı
- ABD’yi tehdit edip savaş dışı tutmayı planlamıştır
- İngiltere’yi yalnız bırakmayı hedeflemiştir
- Postdam Konferansı;
- Devletler, kendi çıkarları doğrultusunda karar alınmasını istemiştir
- Amerika, askerlerini Sovyet işgaline karşı Avrupa’dan çıkarmamıştır
- Polonya, İtalya ve Almanya meseleleri ağırlık taşır
- Galip devletler Avrupa’nın yeniden şekillendirmesi üzerinde yoğunlaştılar
- Müttefikler ağırlıklı olarak Avrupa’nın kendi istedikleri şekli vermek istemiş ve aralarında ortaya çıkmıştır
- Müttefik Devletlerin, Avrupa’da Eylül 1944 ve 1945 baharına kadar olayları;
- Müttefiklerin Fransa’ya ilerlemesiyle General De Gaule darbe yapmıştır
- Orta ve Güney Almanya’ya giren müttefikler, Berlin’i ele geçirmiştir
- Eylül 1944’de Müttefikler, Almanya’ya girmişlerdir
- Normandiya Çıkartmasından sonra Sovyetler, Polonya ve Balkanlara girmiştir.
- İngiltere, Yunanistan’a asker çıkarmıştır
- II. Dünya Savaşı sonlarında, Uzak Doğu’da yaşanan olaylar;
- Üstünlük, 1943’ten itibaren İngiltere ve ABD’nin eline geçmiştir
- Çin, Endonezya ve Pasifik bölgesi Japonya’dan alınmıştır
- Amerika, Filipinleri, Japonya’dan almıştır
- ABD, Japonya’nın kayıtsız şartsız teslimi için atom bombası atmıştır
- Almanya ve Avusturya’nın birleşmesi anlamına gelen sözcük; Anschluss.
- Almanya’nın II. Dünya Savaşı öncesinde topraklarını aldığı devletler; Avusturya, Fransa, Çekoslovakya, Polonya.
- II. Dünya Savaşı öncesinde Sovyetler rejimine karşı Almanya ve Japonya’nın oluşturduğu pakt; Anti-Komintern.
- 1939’da, Sovyetler ile Almanya arasında imzalanan anlaşma; Saldırmazlık Paktı.
- Yıldırım Savaşı taktikleri;
- Almanya, Polonya’yı işgalinde kullanmıştır
- Seçilen hedeflere zırhlı birlikler gönderilmiştir
- Düşmanın ulaşım şebekesi çökertilmiştir
- Stratejik noktalara paraşüt birlikleri indirilmiştir
- Moskova Konferansı’na katılan devlet başkanları;
- Sovyet Rusya Başkanı Stalin
- ABD Başkanı Roosevelt
- İngiltere Başkanı Churchill
- Çin Devlet Başkanı Çan Kay-Şek
- Kırım (Yalta) Konferansında, Roosevelt’in istekleri;
- Birleşmiş Milletler Örgütünün kurulması
- Sovyetlerin, Japonya’ya savaş açması
- Önceliğin Almanya ve Polonya’ya verilmesi
- Fransa’nın yeri ve Balkanlar ile İran’da İngiliz nüfusunun görüşülmesi
- II. Dünya Savaşı sonrasında terkedilen ABD’nin, tarafsızlık politikası izleyeceğine dair ABD Başkanı tarafından yayınlanan 1823 tarihli prensipler bütününe Monroe Doktrini denir.
- ÜNİTE – 7 SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ (1945 – 1989)
- Shuman Planının amacı ve sonuçları;
- Avrupa’da ortak kömür ve çelik üretimi geliştirmek amacıyla kuruldu
- İlk olarak Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu oluşturulmuştur
- Roma Anlaşması ile Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) kurulmuştur
- Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu ile de birleşerek Avrupa Birliği tamamlanmış oldu
- İnsan haklarının uluslararası bir sorun olarak ele alınmasını sağlayan belgeler;
- Atlantik Şartı
- Moskova Bildirisi
- Uluslararası Çalışma Konferansı Birliği
- Birleşmiş Milletler Bildirgesi
- Çarlık Rejimi yıkıldıktan sonra Çar yanlısı Beyaz Orduya karşı savaşan Kızıl Ordu’nun komutanı; Troçki’dir.
- Stalin’in ölümünden sonra yönetime Kruşçev ve Melenkov geçmiştir.
- ABD’nin müttefiklerine yardım planları ile destek vermesi üzerine SSCB’nin de kendi müttefikleri için hazırladığı yardım planı; Molotof Planıdır.
- COMMECON; Sosyalist ülkeler arasında kurulan ekonomik birliğin adıdır.
- Batı Blokunda kurulan NATO’ya karşı Doğu Blokunda kurulan birlik; Varşova Paktıdır.
- Doğu Blokunda SSCB etkisi olmaksızın komünist rejimin kurulduğu ülkeler; Arnavutluk ve Yugoslavya’dır.
- II. Dünya Savaşından sonra Avrupa’nın yeniden yapılanması için kurulan Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütünün kısa adı; OECD.
- Avrupa Birliğinin kurulma nedenleri;
- Doğu Blokunda ortaya çıkan ideolojik farklılıklar
- Sovyetlerin yol açtığı yıkım
- Ekonomik gelişim ve ortak değerler yaratma çabası
- Sovyetlere karşı ortak güvenlik oluşturma
- II. Dünya Savaşından sonra galip gelen ABD ve SSCB’nin etrafında kümelenmiş küçük devletler arasında doğrudan silah kullanılmadan sürdürülen, SSCB’nin yıkılışına kadar olan yaklaşık 44 yıllık sürece; Soğuk Savaş Dönemi denilmiştir.
- İç Hilal Teorisi;
- Soğuk Savaş dönemi dünya egemenliği için oluşturulmuş bir kuramdır
- Teorinin sahibi, ABD’li Nicholas Spikeman’dir
- İç Hilal; Türkiye, Sibirya, Çin ve Kore’ye kadar uzanan bölgedir
- Dünya egemenliği için bu bölgenin kontrol altına alınması gereklidir
- II. Dünya Savaşı sonrası 1947’de Avrupa’nın komünist Doğu ve kapitalist Batı bloklarına ayrılmasını getiren anlaşma; Paris Barış Anlaşmasıdır.
- Sovyetler Birliği’nin Doğu Avrupa ve Orta Asya’ya yayılmasından sonra ABD’de ortaya konan doktrin; Truman Doktrinidir.
- Truman Doktrini kapsamında Sovyet tehdidine karşı korumak için Yunanistan ve Türkiye’nin de içinde bulunduğu 16 ülkeye yapılan silah ve para yardımını içeren plan; Marshall Planıdır.
- Soğuk Savaş döneminin ilk sıcak çatışması; Kuzey ve Güney Kore Savaşıdır.
- Soğuk Savaş döneminin ikinci sıcak çatışması; Vietnam Savaşıdır.
- ÜNİTE – 8 SOVYETLER BİRLİĞİ’NİN ÇÖKÜŞÜNDEN GÜNÜMÜZ AVRUPA’SINA
- Gümrük Birliği;
- Liberal ekonomi politikaları uygulandı
- Sanayi ürünlerinin bir kısmında gümrük vergisi kaldırıldı
- Üçüncü ülkelere karşı korumacı politikalar izlendi
- Tarım ve ticaret konusunda ortak politikalar üretmek amaçlandı
- Üye ülkelerin bazılarında rezervasyonlar koydu
- Maastricht Anlaşması;
- Doğu Blokunun çöküşünden sonra 1991’de imzalandı
- Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu, AET, EURATOM tek çatı altında toplandı
- AB Ortak Güvenlik ve Dış Politikası oluşturuldu
- Adalet, içişleri ve göç konuları tek çatı altında toplandı
- Komşuluk Politikası;
- 1995 Barcelona Süreci ile başladı
- Karadeniz ve Akdeniz’deki ülkeleri hedef aldı
- Avrupa değerlerini ve normlarını tanıtmaya çalıştı
- Serbest Piyasa ekonomilerine uyumlu devletler yaratmaya çalıştı
- I. Soğuk Savaş Dönemi; 1945 – 1958
- II. Soğuk Savaş dönemi; 1979 – 1989
- Sovyetler Birliği; 1991’de dağıldı
- SSCB’nin yönetim şekli;
- Karar alma mekanizmaları katı kurallara bağlıydı
- İdeoloji ve politikaların Polit-Büro tarafından tanımlanmıştır
- Parti’nin orta ve alt düzeydeki görevliler kararı yayınlamaktan öteye geçemediler
- Yerel düzlemdeki halkın üst yönetimde temsilin yetersiz kalması
- SSCB’de Nomekratura Yapısı;
- Profesyonel yöneticiler grubudur
- Sistem içi eleştiriler, sisteme ihanet olarak yorumlandı
- Sistem içi eleştiriye kapalı yapılar oluştu
- Sistemi dönüştürmekte isteksiz kaldı
- Batı Almanya’nın Brant döneminde Doğu Almanya ile birleşmesine zemin hazırlayan politikası; SSCB ve Doğu Almanya ile iktisadi ve teknolojik işbirliğine gidilmesidir.
- Avrupa’da tek devlet olma projesini (Avrupa Birleşik Devletleri) ilk kez dile getiren; Fransa Başbakanı Edouard Herriot olmuştur.
- Avrupa’da bütünleşme fikri kapsamında özellikle Almanya ve Fransa arasındaki gerginliklere son verecek ilk kurum; Avrupa Kömür ve Çelik Kurumu olmuştur.
- AET, Roman Anlaşması ile kurulmuştur.
- İngiltere, Avrupa Topluluğuna 1973 yılında kabul edilmiştir.
- Avrupa Topluluğunun I. ve II. gelişme dalgası ile bünyesine kattığı üye ülkeler; Yunanistan, İngiltere, İspanya, Danimarka.
- AB’nin ortak para birimi Euro’ya; 2002 yılında geçilmiştir.
- Avusturya, İsveç ve Finlandiya; 1995 yılında Avrupa Birliği’ne alınmıştır.
- Varşova Paktına üye Doğu Bloku ülkeleri, Macaristan, Slovakya, Slovenya, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Letonya, Litvanya, Malta ve Güney Kıbrıs Rum Kesimi; 2004 yılında Avrupa Birliği’ne dâhil olmuşlardır.
- Çekoslovakya’nın bölünerek Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olarak oluşmasına neden olan devrim; Kadife Devrimdir.
- Türkiye’nin AB ve NATO eksenindeki politikası; Türkiye’nin AB’nin alacağı kararları Kuzey Atlantik konseyinde oluşmasını desteklemiştir.
- Bosna – Hersek’te Müslüman Boşnaklara uygulanan Srebrenitsa soykırımından sonra Ohio’da imzalanan barış anlaşması; Dayton Barış Anlaşmasıdır.