AÖF DERS NOTLARINA HOŞ GELDİN!

Ders notlarına erişmek için lütfen ücretsiz kayıt olunuz.

Ücretsiz Kayıt ol!

FİNAL Çağdaş Türk Dünyası Final Ders Notu

Administrator
Yönetici
Mesajlar
255
Tepkime puanı
24
Puanları
18
ÇAĞDAŞ TÜRK DÜNYASI

ÜNİTE – 6 KIRGIZİSTAN CUMHURİYETİ

  • Kırgızistan’ın komşuları; Çin, Tacikistan, Özbekistan, Kazakistan.
  • Özbekler, Kırgızlar ve Tacikler arasında sorun olan verimli tarım arazisi; Fergana Vadisidir.
  • Orta Asya’da Komünist Parti yönetiminden gelmeyen ilk cumhurbaşkanı; Askar Akayev.
  • 2005’teki isyan hareketinden sonra eski muhalefet lideri Kurmanbek Bakiyev cumhurbaşkanı olmuş, 2010’da çıkan isyanla da Belarus’a kaçmıştır.
  • Fergana Bölgesindeki etnik nüfustan kaynaklanan sorunu çözmek için Sovyet döneminde uygulanan politika; Eksklav ve Anklav.
  • Kırgızistan; Şanghay İşbirliği Örgütüne 2001 yılında kurucu üye olarak katılmıştır.
  • ABD ve Kırgızistan arasındaki ilişkiler, büyük oranda Manas Askeri Üssü ile ilgilidir.
  • Kırgızca yazılan ilk tarih kitabı; Osman Ali Sıdıkulu’nun Ufa’da, 1913’te yayınlanan; Mahtasar Tarih-i Kırgıziye’dir.
  • Kırgızistan’ın yüzölçümü; 200.000km2 ‘dir.
  • Doğası ve coğrafi yapısı sebebiyle Orta Asya’nın İsviçre’si; Kazakistan’dır.
  • VI. y.y. sonlarında Çin kaynakları, Kırgızları Hakas olarak tanımlıyordu.
  • Kara Kırgız Özerk Oblast’ı 1920 yılında kuruldu.
  • Kırgızistan, SSCB tarafından birlik cumhuriyeti statüsünü 1936 yılında almıştır.
  • Kırgızistan Parlamentosunun, “Üst Danışma Kurulu, kurultay” anlamına gelen adı; Coğurku Keneş.
  • Kırgızistan’da etnik çatışmaların en fazla yaşandığı bölge; Oş.
  • Müslüman Çinlilere, Kırgızlar tarafından verilen isim; Durgan.
  • ABD’nin Manas Askeri Üssü için verdiği yıllık kira; 60 milyon dolardır.
  • Kırgızistan’ı tanıyan ilk ülke; Türkiye.
  • Kırgızistan’ın başkentinin adı, Sovyet döneminde; Frunze idi.
  • Kırgızistan’da kullanılan alfabeler, sırasıyla; Arap, Latin, Kiril.
  • 1895 yılında, yazarı tarafından kaleme alınan Kazak-Kırgız Tarihi adlı kitap; 1934’te Kızıl Kırgız Tarihi adıyla yayınlanmıştır.
  • Manas Destanı ve Kırgızlarla ilgili çalışmalarıyla tanınan bilim adamı; W.Radlof.
  • İshak Moldo’nun Kırgız Edebiyat tarihi için en önemli eseri; Zilzile ve Şabdan Koğuşu.
  • Kırgızistan’ın en önemli manasçısı; Sayakbay Karaleyev.

  • ÜNİTE – 7 ÖZBEKİSTAN CUMHURİYETİ
  • Türkistanlı Aydınlar ve diğer ileri gelenlerin 1917 Rus devrimi sonrası Hollanda’da oluşturdukları milli meclisin önderi; Mustafa Çokav’dır.
  • Orta Asya’daki mevcut cumhuriyetlerin ortadan kaldırılıp etnik esasa dayalı cumhuriyetler kurulması, Stalin döneminde gerçekleşmiştir.
  • Özbekistan, Şanghay İşbirliği Örgütüne 2001 yılında üye olmuştur.
  • Özbekistan, pamuk üretiminin büyük bölümünü Fergana Vadisinden elde etmektedir.
  • Özbekçe, 1989 yılında resmi dil olmuş, 1993 yılında da Latin alfabesine geçmiştir.
  • 447.000km2 yüzölçümü olan Özbekistan topraklarının dörtte üçü; Çöl, Yarı Çöl ve Bozkırdır. Ekilebilir tarım alanı ise %9’dur.
  • Özbekistan’da 2000’li yıllardan beri Rusça öğrenimi teşvik edilmektedir.
  • Bugünkü Özbekistan’ın başkenti; Taşkent’tir.
  • Orta Asya bölgesinde nüfusça en yoğun ülke; Özbekistan’ındır.
  • Özbekistan’ın nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölge, Fergana’dır.
  • Özbeklerin, Özbekistan içindeki oranı; %80.
  • Özbekçenin, Farsça etkisinde kalan lehçesinin konuşulduğu yerler; Taşkent, Semerkand, Buhara, Fergana.
  • Hive Bölgesinde konuşulan lehçe; Oğuz Lehçesidir.
  • 1920’lerde yenilikçi Özbek aydınları tanımlayan kavram; Cedit.
  • Buhara Halk Cumhuriyeti; 1924-25 yıllarında lağvedildi.
  • Özbekistan’da en uzun süre hüküm süren (1959-1983) Şeref Raşidov’dur.
  • Fergana bölgesinde çıkan çatışmalarla baş edemediği gerekçesiyle görevden alınan Özbek lider; Refik Nişanov.
  • Sadriddin Ayni’nin Ceditçi aydınlarının uğradığı zulümleri ele aldığı eser; Buhara Cellatları.
  • Özbekistan’ın bağımsızlıktan sonraki lideri; İslam Kerimov’dur.
  • ABD’nin Özbekistan’daki Askeri Üssü; Hanabad.
  • Sovyetlerin kadın politikalarının amacı; Kadınların işgücünden yararlanmaktır.
  • Komünist Partisi Merkezi, 1925 yılında, edebiyatın sosyalist amaçlara hizmet ettirilmesi yönünde karar aldı.
  • Özbekistan ekonomisinin dayandığı temel kaynaklar; Petrol, Doğalgaz, Altın ve Pamuk.
ÜNİTE – 8 TÜRKMENİSTAN CUMHURİYETİ

  • 1928 – 1933 yıllarında, Sovyetlerde Kollektifleştirme politikası uygulaması sonunda zengin Türkmenler hayatını kaybetmiş, din adamları ve aydınlar sürgüne gönderilmiştir.
  • Moskova’nın Sovyetleştirme politikalarına uzun süre destek veren Türkmen yönetici; Muhammednazar Gapurov’dur.
  • Çifte vatandaşlık yasası çıkaran tek Orta Asya cumhuriyeti; Türkmenistan.
  • Türkmenistan’daki Türkmenlerin nüfusa oranı; %79’dur.
  • Karakum Çölü; 350.000km2 ’dir. Burada yer alan sülfür rezervi, dünya rezervlerinin %25’ini oluşturur.
  • Türkmenistan’ın, Dünyanın dördüncü büyük rezervini topraklarında bulundurduğu yeraltı kaynağı; Doğal gazdır.
  • Türkmenistan’daki din işleri başkanı; Geneş.
  • Türkmenistan’a komşu olan ülkeler; Kazakistan, İran, Özbekistan, Afganistan.
  • Türkmenistan Türkçesi, 1990 yılında resmi dil olmuştur.
  • Türkmenistan’da etkili olan boyların bir araya geldiği kurum; Aksakallar Meclisi (1990 yılında kurulmuştur).
  • Türkmenistan, 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmiştir. (İlk devlet başkanı; Saparmurat Niyazov, 1995 yılında Türkmenbaşı unvanını almıştır)
  • Türkmenbaşı döneminin sembollerinden olan eser; Ruhname’dir (2001 yılında yayınlanmıştır).
  • Türkmenistan’ın daimi tarafsız ülke olma kararı, BM’de, 12 Aralık 1995 yılında ilan edildi.
  • Halk kurulu anlamına gelen ve 1992 – 2008 yıllarında faaliyet gösteren iktidar kuruluş; Halk Maslahatı’dır.
  • Halk Maslahatı’nın kaldırılmasından sonra yerini alan parti; Türkmenistan Demokratik Parti.
  • Sanayiciler ve İşadamları Partisi, 2012 yılında kurulmuştur.
  • Türkmenistan’da devlet yönetim sisteminde elitler; Tireler, Kızıl Arvat, Mari Balkanabat, Daşoğuz, Ahal ve Carcov.
  • Hazar Bölgesindeki gazın Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaştırılmasını öngören proje; Transhazar Doğalgaz Boru Hattı’dır.
  • Rusya’nın, Nabucco projesini baltalamak için geliştirdiği boru hattı; Güney Akım Doğalgaz Boru Hattı.
  • Türkmenistan, Kazakistan ve Özbekistan gazını Rusya’ya taşıyan boru hattı; Orta Asya Merkez Boru Hattı’dır.
  • Türkmenistan’dan İran’a doğalgaz taşıyan boru hattı; Devletabad-Hangeran Boru Hattı.
  • Türkmenistan’daki tarım alanlarının gelişmesini sağlayan proje; Karakum Kanal Projesidir.
  • Türkmenistan, yeraltı kaynaklarının çeşitlenmesi konusunda ABD ve AB ile birlikte hareket etmektedir.
  • Türkmenistan’ın TAPİ Projesi, Moskova’ya karşı ciddi anlamda bağımsızlığını güçlendireceğini düşünülmektedir.
  • 2012 nüfus sayımında Türkmenistan nüfusu; 6 milyondur.


  • ÜNİTE – 9 TATAR, BAŞKURT, ÇUVAŞ, KIRIM VE GAGAVUZ CUMHURİYETLERİ
  • Rusya Federasyonuna bağlı 21 özerk cumhuriyetten, 7 tanesi Türk’tür. Bunlar; Tataristan, Başkurdistan, Çuvaş, Saha (Yakutistan), Altay, Hakasya ve Tuva’dır.
  • Tatar nüfusunun %70’i, Tataristan dışındadır.
  • Tataristan nüfusu; 4 milyondur. Bunun %54’ü Tatar, %40’ı Rus, %3’ü Çuvaş’tır.
  • Tataristan Cumhuriyeti; Volga Federal İdari Bölgesine dâhildir.
  • Tataristan, dış ülkelerle ilişkiler kurma hakkını, 1994 tarihinde, Moskova ile imzalanan Yetkiler Paylaşma Anlaşması ile elde etmiştir.
  • Sapan ve Toy kelimelerinden gelen ve Tataristan’ın devlet bayramı statüsü verilen özel gün; Sabantuy.
  • Başkurdistan Cumhuriyeti; 11 Ekim 1990 yılında egemenliğini ilan etmiştir.
  • 1993’te seçimleri Rahimov kazanmış, arkasından Başkurdistan Anayasası kabul edilmiştir.
  • Başkurt milli kahramanı; Salavat Yulayev’dir.
  • Başkurdistan Cumhuriyeti; Volga Federal İdari Bölgesine dâhildir.
  • Çuvaş Cumhuriyeti; Volga Federal İdari Bölgesine dâhildir.
  • Çuvaşlar, Hristiyan’dır.
  • Çuvaş Özerk Cumhuriyeti, 21 Nisan 1925 yılında kurulmuştur.
  • Dünyada 2 milyon Başkurt vardır ve bunların %25’i Başkurdistan dışındadır.
  • Başkurtların sorun yaşadığı topluluk, Tatarlardır.
  • Başkurdistan’da 5400 eğitim kurumu vardır.
  • 1774’te Rusya ile Osmanlı Devleti arasında imzalanan Küçük Kaynarca Anlaşması ile Kırım, bağımsızlığını kazanmıştır.
  • Kırım Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti; 18 Ekim 1921’de kurulmuştur.
  • Kırım başkenti; Simferopol’dür.
  • Kırım nüfusunun %58’i Rus’tur.
  • 21 Haziran 1991’de kurulan Kırım-Tatar Meclisinin Başkanı; Mustafa Cemiloğlu’dur.
  • Tataristan’ın ilk devlet başkanı; Mintimir Şeymiyev.
  • Tatarların nüfusa oranı; %54’tür.
  • Tataristan başkenti, Kazan’dır.
  • Rusya’nın İslam ülkeleriyle münasebetlerinde köprü rolü oynayan ülke; Tataristan’dır.
  • Kazan’da ilk Gimnazyum 1753 yılında açılmıştır. Bugün ise toplam 36 adet gimnazyum vardır.
  • Tataristan’da 1989’dan beri Rusça ve Tatarca olarak çıkan dergi; İdil.
  • Gagavuz Özerk Bölgesinin başkenti; Komrat’tır.
  • Kendi ülkelerinde, Gagavuzlar, nüfusun %82’ini oluşturur.

  • ÜNİTE – 10 SİBİRYA VE KAFKASYA’DAKİ ÖZERK CUMHURİYETLER VE DOĞU TÜRKİSTAN
  • Altay Cumhuriyeti’nin komşuları; Kazakistan, Çin, Moğolistan, Hakasya Özerk Cumhuriyeti.
  • Altay Türklerini oluşturan boylar; Altay-Kiji, Telengit, Teleüt, Tuba, Kumandı, Çalkandı
  • Altay Türklerinin eski inancı; Burhancılık.
  • Altay Cumhuriyeti’nin resmi dilleri; Altay Türkçesi ve Rusça.
  • Altay Cumhurbaşkanı; Glava unvanını kullanır.
  • Altay Cumhuriyeti’nde, 2004 yılından beri cumhuriyetin lideri, Moskova tarafından atanmaktadır.
  • Hakaslar; Sagay, Kamasin, Kızıl, Kırgız, Beltir, Koybalı, Kaç boylarından oluşur.
  • Hakasya Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu’nun; Sibirya Federal İdari Bölgesine dâhildir.
  • Hakasya Cumhuriyeti’nin yeri; Sibirya’nın Güneyi – Yenisey Irmağının yukarı kısmı.
  • Hakasya’nın başkenti; Abakan’dır. Hakasya’nın toplam nüfusu 550 bin olup, yüz ölçümü; 62 bin km2’dir.
  • Hakasya, 17. y.y. ’da Rus hâkimiyetine girmiştir.
  • 20. y.y. ‘dan önce Hakaslar, kendilerine; Tadar olarak adlandırmışlardır.
  • Tuva’nın başkenti; 110 bin nüfuslu Kızıl şehridir.
  • Tuva’nın yüzölçümü 168 bin km2, toplam nüfusu 311 bin ’dir.
  • Tuva’da nüfusun %67 ‘si Tuvalardan oluşur.
  • Tuvaların geleneksel inancı; Şamanizm’dir.
  • Tuva Parlamentosuna; Yüksek Hural denir.
  • Sibirya bölgesinde 4 tane Türk Cumhuriyeti vardır.
  • Bütün Türk Cumhuriyetlerinin yüzölçümü olarak en büyüğü; Saha Cumhuriyeti’dir.
  • Saha Cumhuriyeti, Rusya federal bölgelerinden; Uzakdoğu Federal İdari Bölgesine bağlıdır.
  • Saha (Yakustitan) Cumhuriyetinin nüfusu; 1 milyondur.
  • Yakut Özerk SSCB’si 1922’de, Saha Cumhuriyeti ise; 1992’de kurulmuştur.
  • Saha Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı; Mihail Nikolayev’dir.
  • 1989’da ortaya çıkan Kumuk milli hareketine; Tenglik adı verilir.
 
Üst